Kas ti gagem daytoy a panang-agaw iti poder, inaramat ni Marcos Jr ti dua a tawen iti ad-adda a panagpabaknang ti pamilya na, karaman ti pagserserbian na a dadakkel a burges-kumprador, apo’t daga ken imperyalista a US. Gapu na nga ad-adda a kimmaro ti kinarigat, pannakagundaway ken pannakaranggas ti masa ken ad-adda pay a panangiluges iti soberanya ken wayawaya ti pagilian iti kimmaro a panagpakaaso-aso na iti imperyalista a US.

Iti panagsubli ti dinastiya a Marcos iti tuktok ti poder, pinatibker na ti panagari ken panagpabaknang dagiti gamat na a lokal a dinastiya a warlord iti Ilocos. Agtaltalinaed ti dinastiya nga Ortega iti La Union a kabayagan a dinastiya iti intero a Pilipinas, ti dinastiya a Singson iti Ilocos Sur, ken dagiti Marcos a makin-iggem kadagiti kangrunaan a posisyon iti lokal a gubyerno ti Ilocos Norte agingga iti nailian a tukad.

Iti pannakisosyo dagiti Marcos, napatibker pay ti monopolyo dagiti gangannaet a kapitalista ken dadakkel a burges-kumprador kadagiti kadakkelan a negosyo iti Ilocos, kabilang dagiti Ayala, Lopez ken Aboitiz nga akin-iggem iti negosyo ti renewable energy. Bayat a pagnegnegosyoan dagitoy a dadakkel a kapitalista ti rekurso iti enerhiya ti Ilocos ken rabrabsuten da ti tawid a daga ti nailian a minorya ket agbaybayad ti nakanginngina a serbisyo iti kuryente ti umili nga Ilokano. Iggem met ni Villar ti negosyo iti utiliti ti danum, real estate ken dagiti subdibisyon bayat a ti Universal Leaf Philippines Inc. ti makinmonopolyo iti industriya ti tabako.

Pappapigsaen ti rehimen Marcos Jr. ti neoliberal a patakaran ti panagsukat ti usar ti daga. Pakpakaruen na ti kinaawan ti daga ti mannalon iti Ilocos ti panang-agaw ti dadakkel a kapitalista a kumpanya kadagiti daga para kadagiti proyekto a windmill ken solar power, imprastruktura, dagiti diversion road ken expressway, turismo, minasan ken dadduma pay a negosyo a guyguyugoyen ti rehimen iti sidong ti programa a North Luzon Growth Quadrangle. Dagiti dadakkel a negosyo a napeggad iti pagbiagan ti masa ket ikabkabil ni Marcos Jr. iti Ilocos kas ti ispesyal a proyekto na nga offshore windmills a plano na nga itakder iti Pangasinan, La Union ken Ilocos Norte. Ad-adda pay a manglapped daytoy iti panagkalap ti rinibo a mangngalap iti rehiyon, a siguden a papaidaman dagiti patakaran a mangikedkeddeng ti limitado a perimetro a mabalin da a pagkalapan.

Iti napalabas a dua a tawen a panangitandudo na iti liberalisasyon iti agrikultura, nagtultuloy ti nasaknap ken dakkel a panagtennag ti ani iti pagay iti Ilocos a dumandanon pay iti nasurok 50%. Daytoy ket gapu iti tuloy-tuloy ken napaspas a panagngato iti gastos ti panagtalon, kinakirang ti padanum ken dadael nga irigasyon, saan nga umannatop ken saan nga agtubo a hybrid a bin-i nga ilaklako dagiti dadakkel a kapitalista kakumplot ti DA, kasta met ti panagatake dagiti peste. Dagiti mannalon a sigud nga agap-apit ti makaanay ket maidurduron itan a gumatang ti nangina a bagas.

Gapu ta kanayon da a malugi iti mananggundaway a contract-growing, nangato a gastos, bagsak a presyo ken makurkurakot a subsidyo, umad-ado ti mannalon nga agmadmadin iti panagmula ti tabako. Tatta a tawen, nangted dagiti komersyante ti insentibo kadagiti nakadanon ti naikeddeng a kota, isu a kasla naingato ti presyo a nalablabes pay iti nasurok maysa a dekadan a kadawatan a ₱128. Ngem ti panggep daytoy ket allukoyen ti mannalon nga agtuloy iti panagmula, tapno sungbatan ti kasapulan dagiti monopolyo kapitalista iti suplay ti bulong ti tabako. Nupay kasta, saan latta a makasubbot ti mannalon iti mano a tawen a pannakailumlom iti utang ken patuloy da latta a maluglugi gapu iti pannakaigalut iti mananggundaway a linnakuan ti tabako, iti nangato nga abang ti daga, usura ken tuloy-tuloy a panagngato dagiti gastos iti produksyon ken pagbiagan.

Gapu met iti nakarkaro pay a panangsanggir iti importasyon, agtultuloy a matentennag ti produksyon ti bawang ken lasona ken ti mannalon nga Ilokano a kangrunaan a prodyuser kadagitoy iti intero a pagilian ket gumatgatang tatta ti nangina a bawang ken lasona.

Mano nga aldaw sakbay ti SONA na, immay ni Marcos Jr. ditoy Ilocos tapno agited ti ayuda iti mannalon. Nangbuladas pay kadagiti mannalon ditoy a daytoy nga ayuda ket “panangbigbig” na iti sakripisyo dagiti mannalon iti pagilian. Ti naunget a sungbat ti mannalon ket, “an-anuen pay ti ruot nu natayen ti kabalyo?” wenno, “kasla nangted ti abuloy iti natayen.” Makatawenen a mangdiddidigra ti El Niño ken nagdakkelen ti napukaw iti pagbiagan ti mannalon, apay nga tatta laeng a mangted ti ayuda? Aniaman a buladas ti aramiden na, simumulagat ti panagbaybay-a daytoy a rehimen, nangruna iti panangsungbat kadagiti kalamidad kas ti El Niño. Iti laksid ti naideklara a patigmaan ditoy, saan a seryoso a pinagsaganaan dagiti ahensya ti gubyerno daytoy. Ditoy Ilocos, makapapungtot nga kasla awan aniaman kadagiti lokal a gubyerno ti nasaknap ken dakkel a perdi ti El Niño kadagiti kataltalonan, pagkalapan ken dagiti ubbog, saan da a seryoso nga inammo ken kalkaluban da pay ti aktwal nga epekto daytoy iti pagbiagan ti umili. Gapu ditoy ket saan a naibunong ti naan-anay a pondo a pangbayad kadagiti danyos, pangsubsidyo iti produksyon ken pang-ayuda iti umili.

Iti panangidaulo ni Marcos Jr. ket nakasadsad latta ti sweldo dagiti mangmangged ken babassit nga empleyado. Iti Ilocos, ti naikeddeng a minimum wage iti agriculture ket ₱295/aldaw ken iti non-agriculture ket ₱435. Ti aktwal a maaw-awat dagiti mangmangged-talon, mangmangged iti serbisyo ken babassit nga empleyado ket agab-abereyds iti ₱300-₱500/aldaw, bayat a ti inaldaw a gastos ti 5-katao a pamilya iti rehiyon ket dimmanunen iti ₱1,118 idi pay Enero 2024.

Iti laksid ti panaglaslastog ti rehimen iti panagngato iti tantos ti panagado ti addaan trabaho, ti kinapudno ket umad-ado ti umili nga Ilokano nga awanan ti istable a pagsapulan. Idi pay 2022, naimalditen ti Philippine Statistics Authority nga iti intero a pwersa ti tegged iti rehiyon ket 32% ti awanan trabaho. Iti 68% a makuna nga addaan trabaho, sigurado met a dakkel a bilang ditoy ket saan nga istable ket agsusweldo ti saan a makabiag a sweldo. Dakkel a makagapu ditoy ti agtultuloy a panagbagsak ti sapul iti panagtalon ken pannakapukaw ti daga a talonen, isu nga umad-ado ti umib-ibbaten iti panagtalon ken pilpilienda a sumrek laengen kas karpintero ken dadduma pay a saan a natalged a pagsapulan. Gapu iti kontraktwalisasyon, awan kinasigurado na dagiti trabaho kadagiti BPO, mall, fastfood chains, dagiti ospital ken dadduma a serbisyo uray kadagiti upisina ti gubyerno. Kabayatan na, dagiti drayber ken opereytor ti dyip ket agkedkedked iti nakalayat a PUV modernization program.

Ad-adda pay patpatibkeren ti rehimen Marcos Jr. ti pasismo ti estado iti panangpairteng ti kampanya ti AFP-PNP-NTF-ELCAC iti panangrebbek iti rebolusyonaryo ken demokratiko a tignay ti umili nga Ilokano. Uray pay naideklaran nga “insurgency-free” ti Ilocos, ammo ti AFP a saan pay a naparmek dagiti larangan gerilya ditoy, isu nga ad-adda nga uming-inget dagiti operasyon kombat da. Nakaro ditoy ket iramraman da dagiti sibilyan a komunidad kas ti panangbomba da iti nagbeddengan dagiti ili ti Pilar, Abra ken Sta. Maria Ilocos Sur idi Abril 2.

Nakataltalged ti dinastiya a Marcos ken dagiti alipures daytoy iti panagari ken panagpabaknang iti Ilocos. Katugtugaw da pay laeng ket inpablaaken ti PNP ken Philippine Marines a ti rebbengen da iti Ilocos ket salakniban ti pamilya a Marcos ken dagiti negosyo da. Isu nga agtaltalinaed a militarisado dagiti komunidad ti rehiyon. Nakawaras dagiti militar, pulis ken dagiti ahente nga intelidyens iti kaaw-awayan uray kadagiti sentro nga il-ili. Nakapakat da kadagiti komunidad nu sadinno a nakatakder ken agpalpalawa dagiti renewable energy projects ken kadagiti komunidad nga aktibo ti tignay ti masa ken atapen da a base ti Nalabbaga a hukbo. Awan-sarday ti surveillance, harassment, red-tagging, illegal a panagaresto ken inkapilitan a panagpasurender kadagiti mannalon, mangngalap, nailian a minorya, tao ti simbaan ken dagiti salaknib ti karbengan-tao. Ipadpaduyakyak da ti panangbukel kadagiti asosasyon dagiti peke a surenderi a labsing iti karbengan da.

Nakaragragsak ti imperyalista a US nga ipapaaramat ni Marcos Jr. ti ili na iti Ilocos kas base ti panagsagana na iti gera iti karibal na nga imperyalista a China. Agkedked man ti masa ket naisayangkat iti ilocos Norte kadagiti Balikatan Exercises manipud 2022. Idi Mayo 2024 ket naisayangkat iti prubinsiya ti kadakkelan a Balikatan exercises ken nagtuloy dagiti ehersisyo military ditoy agingga Hunyo 21. Kadagitoy nga ehersisyo ket nagpabettak da ti napipigsa a kanyon ken nagpabanto da kadagiti rocket. Nariribuk ti umili iti prubinsya ken naparitan dagiti mangngalap a tumapog. Sakbay pay daytoy ket naitakder ti headquarters ti 4[th] Marine Brigade iti Burgos, Ilocos Norte nga ar-aramaten ti US Marines kas surveillance facility iti garaw ti China. Inpwesto met ti US Army Pacific Command iti probinsya ti maysa a ground-based missile system a Typhon Mid-Range Capability a nausar iti Balikatan Exercises. Iti panangpaaramat na iti Ilocos Norte kas base militar ti US, agdadata nga ipaspasungalngal ni Marcos Jr. ti masa nga Ilokano iti puor ti mapaspasangasangan nga inter-imperyalista a gubat iti Asya-Pasipiko a parparnuayen ti US. Ad-adda a makapapungtot ti agdadata a panangpalubos na iti amo na nga imperyalista a US a bade-baddekan daytoy ti soberanya ken teritoryal nga integridad ti pagilian.

Pilpiliten dagiti Marcos a guyoden ken konsolidaen ti kinapudno ti masa nga Ilokano iti dinastiya da. Kasukat ti ₱3000, gatgatangen da daytoy a “kinapudno” iti panangallilaw kadagiti Ilokano a pumauneg iti programa ti “Bagong Pilipinas,” nga awan met kaipapanan na nu di ket pangabbong laeng ti pinakaro a kinarigat, panaggundaway ken panangiluges iti karbengan ti umili.

Bulok a Pilipinas ken saan a Bagong Pilipinas ti ituntunda ti rehimen Marcos Jr. iti pagilian. Ad-adda laeng a bulbuloken na ti malapyudal ken malakolonyal a galad ti pagilian iti panangpainget kadagiti neoliberal a patakaran iti ekonomiya ken panagpakaaso-aso iti imperyalista a US.

Ti masa nga Ilokano ket rumbeng a tumipon iti umili a Pilipino a mangurgura ken Marcos Jr. tapno labanan ken dayyegen ti panagari na. Kasapulan nga ilayon ti demokratiko a tignay masa iti panagsingir kadagiti kadagusan a demanda iti naan-anay nga ayuda ken subsidyo iti produksyon, pondo para iti kalamidad, panangpababa iti presyo ti gagatangen ken serbisyo ken panangipangato ti presyo iti produkto ti talon, serbisyo a padanum kadagiti talon, panangpasardeng kadagiti managdadael a proyekto ken dadduma pay a kadawatan ti masa a mannalon, mangngalap, nailian a minorya, mangmangged ken amin a masa a nakurapay.

Kangrunaan ti amin, ti umili a Pilipino ket kasapulan a tumipon ken sumuporta iti rebolusyonaryo nga armado a dangadang a mapangngeddeng a mangdayyeg iti panagari ti rehimen Marcos. Ti rebolusyonaryo a base iti Ilocos ket rumbeng a papigsaen ken palawaen iti panangitakder, panagpapigsa ken panagpalawa kadagiti rebolusyonaryo a timpuyog ti umili ken New People’s Army (NPA). Daytoy ti mapangngeddeng a mangrisut iti krisis ti pagilian a pagpakaruen ti rehimen Marcos Jr.