Nahitakdo sa tinguha alang sa rebolusyonaryong kausaban ang lain-laing sugilanon sa mga Pulang manggugubat nga naggikan sa nagkalain-laing kahimtang sa kinabuhi. Sulod sa Bagong Hukbong Bayan (BHB), nagkahiusa ang mga dinaugdaug nga hut-ong ug sektor nga mag-alagad sa masa, hiusahon ang ilang kusog ug bag-ohon ang katilingban.

Naangkon ni Ka Kiko, 19, ang palas-onon sa tigulang na niyang ginikanan. Tungod kay walay kaugalingong yuta, natukmod siya nga magpaulipon sa agalong yutaan, ug adlaw-gabii siyang mitrabho para ibaligya ang mais nga halos libre. “Kanunay nga ginalangan sa buyer ang pagpalit sa mais human tungod kay basa pa daw. Apan barato pa gihapon ang palit inigkahuman.”

Nahimong myembro siya sa Kabataang Makabayan kung asa nasabtan niya kung pausan mabag-o ang maong sistema ug magmugna og mas maayo nga kaugmaon. Sa wala madugay, misampa siya sa BHB.

Katorse anyos usab si Ka Yoyo dihang masinati ang kabangis sa mga sundalo. Nanag-ob sila kaniadto sa iyang uyoan dihang makasugat ang mga sundalo. Gikulata sila sa pasangil nga mga myembro sila sa hukbong bayan.

“Saludo gyud ko sa hukbo. ‘Kung adunay masa nga makatagbo, ginakumusta sila sa presyo sa mais, sa abono. Apan kung ang mga sundalo ang makasugat sa masa, ‘asa ang mga NPA?’gilayon ang ginapangutana” pagkumpara ni Yoyo, nga misampa sa BHB dihang anaa na sa hustong edad.

Dihang anaa na sa hukbo nakasinati og pagpamig-ot gikan sa mga sundalo ang iyang ginikanan. Gikumbinsi siya nga paulion bugti sa bag-ong balay ug kabaw. Wala nagpalinla si Yoyo, sa kapakyas sa militar, gipalayas sa baryo ang iyang pamilya, butag nga mas nagpadilaab sa iyang kasilag sa kaaway.

Pito ka tuig na ang milabay sukad nga gikulata siya sa mga sundalo. Dili na kadto subling mahitabo. Myembro na siya sa hukbong bayan nga nanalipud sa masang dinaugdaug ug mopukan sa kaaway.

Nagtinguha usa si Ka Laura ug Ka Eunice nga bag-ohon ang sistema kung asa nagpakatagbaw ang mga employer sa kahibalo ug katakus sa susama nilang mga prupesyunal. Isip tigmantala sa usa ka dakung kumpanya sa dyaryo, nakasinati si Ka Laura sa ubos kaayong sweldo ug mga benepisyo. Sa proseso sa iyang trabaho labaw siyang nahikmata sa pagkadunot sa mga pulitiko nga ginapahimuslan ang kapit-os sa susama niyang gagmay nga tigmantala aron pahumuton ang nangalisngaw nga reputasyon sa mga upisyal.

Nag-resign si Ka Laura human nga maamguhan nga dili niya kayang alagaran ang usa ka institusyong ipokrito ug gipili nga magtrabaho sa usa ka institusyong nagadala og social action alang sa mga kabatan-onan. Gikan sa maong institusyon, nagpultaym isip aktibista si Ka Laura. Gikan dinhi, daghan siyang nahimamat nga mga tawo, hangtud nga miabot ang higayon nga magsinati sa usa ka komunidad sa mag-uuma kung asa nahimamat niya ang mga Pulang manggugubat. Sa wala madugay, nakumbinsi siyang magpultaym sa hukbong bayan.

Nagasulat pa gihapon hangtud karon si Ka Laura, dili na para sa dagkung kumpanya, kundili para sa rebolusyon.

Sayod usab si Ka Eunice sa tahas sa mga intelektwal sa rebolusyon. Sa iyang unum ka bulan sa hukbong bayan, daghan na siyang nahimong estudyante sa literasiya ug numerasiya gikan sa Pulang manggugubat ug masa. Nakahuman siya og AB English. Nahimo siyang magtutudlo sulod sa unum ka tuig. Sa Pulang tunghaan, napadayon niya ang pagtudlo sa mga kauban ug masa taliwala sa kakuyaw, ug kapit-os sa masa.