Hilabihan na ang pag-antus sa katawhan sa walay katugbang nga kapalpakan sa rehimeng US-Duterte sa pag-atubang sa pandemyang Covid-19, sa hinimo niining krisis sa ekonomiya ug sa walay pugong nga teroristang pagpangatake sa katawhan.

Mikabat na sa halos 8,000 kada adlaw ang ihap sa mga nangatakdan sa Covid-19 ug kapin 12,900 na ang namatay. Atubangan sa usa ka tuig nga lockdown, huyang pa gihapon ang pangpublikong sistema sa panglawas. Walay libreng mass testing, hinanali nga contact tracing, libreng pagtambal sa mga natakdan sa Covid-19. Wala pa gihapon ang dinaghan nga pagbakuna. Sa matag pagsaka sa kaso sa nangatakdan, mapanumpuon ug walay-pulos nga lockdown ang tubag. Wala lang nagpadayon ang pagkuyanap sa Covid-19, guba pa ang ekonomiya ug panginabuhian, ug nagbaguud ang minilyong katawhan.

Tungod sa walay katugbang nga gibungang kadaut ang lockdown, walay mahimo si Duterte kundili luagan ang mga restriksyon sa negosyo. Apan tungod kay wala man niini gipakusog ang sistemang panglawas (lakip ang pag-atiman sa suplay sa mga bakuna nga hilabihan-ka-langan), ginabutang lamang niya ang nasud sa hulga sa bag-ong yugto sa paggrabe sa pandemya.

Karong subling misaka ang ihap sa kaso sa Covid-19, lockdown, curfew ug mga tsekpoynt pa gihapon ang tubag, aron pagawason lamang nga aduna kini gihimo. Walay maayong ibunga ang maong mga restriksyon kundili dugang nga pagpaantus sa katawhan. Pag-antus ug peligro ang nasinati sa ordinaryong katawhan. Wala na gani pangpalit og bugas ug sud-an, unsaon na lang kung magkasakit. Samtang ang mga upisyal ni Duterte, ikadaghan nang nagpa-test gamit ang pondo sa katawhan. Giablihan ang mga mall, lugar pangkalingawan ug bulangan, apan sirado pa gihapon ang mga eskwelahan. Natanggong pa gihapon ang mga bata ug kabatan-onan ug labing naglisud ang mga ginikanan.

Ginaatubang sa mga mamumuo, empleyado ug masang kabus ang pinakadakung peligro sa pagkuyanap sa bayrus sa sentrong mga pabrika, upisina, sa huut nga pangpublikong sakyanan ug sa ilang piot nga mga balay. Samtang ang dagkung kapitalista nagalangoy sa sobra-sobrang tubo ug ganansya ug adunay lapad nga espasyo sa mga upisina ug balay aron dili magdikit-dikit ug aron dili magtinakdanay. Padayon usab ang korapsyon sa mga burukrata ug ginapangwartahan ang pondo nga para sa katawhan.

Hilabihan ka palpak ang rehimeng Duterte ilabina kung itandi sa Vietnam, New Zealand ug Taiwan. Gipakita nila ang kamahinungdanon sa lig-on nga sistemang panglawas, mass testing ug paspas nga contact tracing. Adunay mga timailhan nga makatabang ang bakuna sa pagpugong sa pagkuyanap sa bayrus, apan kinahanglan pa kining pamatud-an sa umalabot nga mga bulan, ilabina nga adunay bag-ong mga baryant o klase sa Covid-19 nga mas paspas nga motakod ug posibleng dili dutlan sa bakuna. Napamatud-an na sa kasinatian nga ang prinsipal nga hinungdan sa malampusong pagkontrol sa pandemya mao ang estadong adunay katakus ug igong rekurso alang sa pangpublikong panglawas.

Ang problema, atubangan sa nagapadayong pandemya, lahi ang prayoridad sa palpak nga gubyerno ni Duterte. Sa badyet karong tuiga, kulang kaayo ang gigahing pondo alang sa bakuna sa Covid-19 busa wala ug too ang pagpangutang aron lamang adunay mapalit. Wala usab kini gigahin nga pondo alang sa libreng mass testing ug paspas nga contact tracing, apan kanunay ang pagbubu og pondo alang sa militar ug pulis ug sa National Task Force to End Local Communist Armed Conflict (NTF-ELCAC).

Tungod kay walay gihimo aron palig-onon ang sistemang panglawas ug mosalig lamang sa mga solusyong militar ug pulis, sigurado nga mapakyas ang rehimeng Duterte nga kontrolon ang pandemya, ug kadungan niini, sigurado nga mapakyas sa pagpalagsik-balik sa ekonomiya. Wala kini laing kapadulngan kundili labaw pang krisis, mas grabeng disempleyo, pagkalugi sa mga negosyo, kawalay kita, paghinay sa produksyon, pagsaka sa presyo, kalisud ug kagutom.

Atubangan sa grabeng pag-antus sa katawhan tungod sa pandemya ug krisis sa ekonomiya, paturagas nga kampanya sa pagpanumpo ang giprayoridad sa pasistang rehimen. Sa milabayng mga bulan, labing mas bangis ug makapatay ang mga atake sa pasistang estado batok sa demokratikong mga pwersang mikontra sa anti-katawhang mga palisiya ug pagdumala.

Ilalum sa Anti-Terror Law ug sa mando ni Duterte nga “patyon ang tanang komunista,” gikumpasan sa NTF-ELCAC, huntang militar ni Duterte, ang serye sa koordinadong mga pagpamatay ug pagpangaresto sa Southern Tagalog, Bicol, Panay, ug sa National Capital Region. Duguan ang mga kamot ni Duterte ug sa iyang mga pasistang alipures sa nagkadaghang ihap sa ilang mga biktima. Dugang sa AFP ug PNP, gigamit niini ang mga korte, uban pang ahensya sa gubyerno ug lokal nga yunit sa gubyerno isip pangbala sa hugaw nga gyera sa terorismo sa estado aron pahilumon ug sumpuon ang tibuok katawhan.

Angayan lamang nga tibuok-kusog nga kundenahon ang dinaghang pagpamatay sa uhaw-sa-dugo nga si Duterte. Hangtud nga dili kini mapugngan, ang matuyangon niyang pagpamatay padayon nga moresulta sa mas daghang masaker ug dinaghang pagpamatay sa umalabot. Walay laing tinguha si Duterte kundili buntugon sa kahadlok ug siak-siakon ang katawhan, aron siguradohong magpabilin siya sa pusisyon ug mapalungtad ang iyang korap nga pulitikanhong dinastiya lapas pa sa 2022.

Imbes nga mahadlok, kinahanglang pakusgon sa katawhan ang ilang kaisog ug subsub nga ibutyag, makmakon ug suklan ang kampanyang pagpanumpo sa rehimeng US-Duterte ug ang anti-demokratiko, militarista ug palpak nga tubag niini sa pandemya. Kadungan niini, kinahanglang walay kapuul nilang ipadayag ang ilang mga mulo ug iduso ang pagpausbaw sa suhulan, pagpakunhod sa presyo sa lana, pagkaon ug uban pang palaliton, hinanaling ayuda para sa tanang naglisud, ug sa uban pang gikinahanglang mga lakang alang sa ilang kaayuhan.

Samtang nakapunting ang pipila ka grupo sa eleksyong 2022, kinahanglang ipunting sa masang Pilipino ang ilang paningkamot sa dinaghang protesta sa kadalanan aron ipakita ang ilang kolektibong kasilag ug ipanawagan ang pagtapos sa pasistang tiranya. Kadungan niini, walay kapuul nga molihok ang Bagong Hukbong Bayan aron panalipdan ang masa ug silutan ang mga pasistang adunay bug-at nga krimen sa katawhan.