Liwat nga ginpatampok ni Rodrigo Duterte ang iya tiraniko nga pag-atubang sa pandemya sang arbitraryo niya nga ginmandu sang Mayo 5 nga arestuhon ang sin-o man nga wala nakasuksok o sala ang pagsuksok sang face mask. Ini ang iya nangin sabat sa sadto nagtaas nga numero sang mga kaso sang nalatnan sa Covid-19. Nagkaladasma ang mga ahensya sang gubyerno nga magbalay sang mga pagsulundan sa pihak sang ginhimo nga pag-athag sang Department of Justice sang Abril nga indi mahimo nga arestuhon ang sin-o man nga maglapas sa mga tikang sa ikaayong lawas, luwas na lang kon makahas sila nga magbalibad sa pahanumdom sang mga awtoridad.

Bangud sa mandu sang diktador, masobra 18,000 ang ginsita sang mga pulis kag upisyal sang barangay sa paglapas sini sa sulod lang sang apat ka adlaw. Nagaabereyds ini sang 4,500 kada adlaw.

Sa ila, 904 ang ginreport nga gin-aresto kag ginkulong, 8,027 ang ginmultahan kag 491 ang gin-obligar nga maghimo sang serbisyo sa komunidad. Luwas pa sa numero nga ini ang mga gin-aresto kag ginsita bangud sa paglapas sa social distancing, curfew kag iban pa nga mga pag-istrikto sang rehimen.

Arbitraryo nga pagpangsita

Mabaskog nga ginsaway sang National Union of People’s Lawyers (NUPL) ang mandu nga ini sang pangulo nga gintawag sini nga “mapintas, nakainsulto kag indi makatawo.” Nagpanindugan ang grupo nga wala sang basehan sa layi ang ini nga sahi sang mga pagpang-aresto kag detensyon bisan madalian lang kag wala ginadala sa presinto. (Madamo sa mga “ginaaresto” ginadala sa barangay hall o mga basketbolan.) Napamatud-an ini sa tuman kadamo na nga pareho nga kaso nga ginbasura sang mga korte halin pa sang nagligad nga tuig.

“Isa na naman ini ka awtoritaryan nga mandu nga liw-as sa rule of law,” siling sang NUPL. Ang wala sang maathag nga polisiya sa pagpatuman sini, labi na sa kamot sang abusado nga mga pulis, magadulot sang dugang nga pagpabudlay kag arbitraryo.

Lakip sa tuman kadamo nga nasita sang mga pulis si Anna bangud sa indi maayo nga pagsunod sa social distancing. Ginsita ang dyip nga ila ginasakyan bangud sobra kuno ang numero sang mga pasahero.

“Ara naman sa husto nga numero ang mga pasahero,” suno kay Anna. “Nagakaigo ang ihibalo namon sa mga pagsulondan gani nagreklamo kami sang pamultahon sang ₱500 kada pasahero,” siling niya.

Ginpahog sila nga ipatawag sa korte kon indi magbayad sang multa sa sulod sang lima ka adlaw. Bilang estudyante, wala sang pangbayad si Anna amo gani nga ginpili niya nga indi magmulta.

Sa una nga kwarto sang 2021, ginreport ang tuman kadamo nga paglapas sa tawhanon nga kinamatarung sa pagsilot sa mga “naglapas” sa mga pag-istrikto sang gubyerno. Lakip diri si Darren Peñaredondo sang Cavite nga napatay pagkatapos 300 beses siya nga ginpaiskwat (ehersisyo) sang mga pulis.

Ginbakol naman si Ernanie Jimenez sang mga barangay tanod sang maglapas sa curfew sa ila lugar. Kadam-an sa mga gin-aresto ginadasok sa gutok nga mga selda kag ginapahigda sa salog kon sa diin bulnerable sila nga malatnan sa Covid-19.

Epekto sa mga pangabuhian

Nahadlok nga masita, mamultahan o makulong ang ara sa isip bisan sang mga magamay nga negosyante kon sa diin napilitan na sila nga magsunod sa mga restriksyon bisan pa daku ang pyerde nila bangud sini.

Sa kaso sang pamilya ni Anna, sa kainitan sang enhanced community quarantine, alas-5 pa lang sang hapon napilitan na sila nga isira ang ila nga tyangge sa merkado. “Gab-i na nagapauli ang mga halin sa trabaho nga pwede nga kustomer gani sobra ka iwat (ang kita),” siling niya. Suno naman kay Jenny, isa man ka gamay nga negosyante, masobra ₱70,000 ang kabilugan nga pyerde niya bangud sa mga pag-istrikto. “Naggamay ang kita bangud sirado ang mga eskwelahan kag naka-remote schooling ang mga pamatan-on. In short, nadula ang target market namon,” siling niya. Sa panahon sang ECQ, kinahanglan man niya nga magsira bangud indi “esensyal” nga negosyo ang iya nga gamay nga tyangge.
Apektado man ang mga empleyado niya sa paghugot sang paha sang ila nga negosyo. “Indi namon masarangan nga swelduhan ang amon nga mga empleyado kon wala man kami sang kita para sa mga adlaw nga sirado ang negosyo,” siling ni Jenny.

Suno sa grupo nga Karapatan, ang militarista kag mapangsilut nga pamaagi sang pagresolba sa pandemya liw-as sa pagtatap kag pagsakdag sa pangpubliko nga ikaayong lawas. “Nagapanguna nga ginatarget sini ang mga imol kag bisan ang mga kritiko sang rehimen samtang tuman ka halog sa mga alyado kag tuta sini,” dugang sang grupo.

“Indi man inang daw pinakagamay nga paglapas pagaarestuhon, bangud nahibal-an naton nga may ara nga daku nga tawo nga mas daku man ang mga paglapas nga wala man ginaaresto,” suno kay Vice President Leni Robredo.