Katalagman ug malukpanong dislokasyon ang gibunga sa deka-dekada nang operasyon sa Pujada Nickel Project nga makita sa Banaybanay ug Mati City sa Davao Oriental. Ang maong proyekto gipangwartahan sa lokal nga gubyerno ug mga ahensya ug bangis nga gipanalipdan sa militar ug pulis luyo sa dayag nga dautang epekto niini sa lugar.

Niadtong Enero, nalubog ang kanhing tin-aw nga suba sa Mapagba ug Pintatagdan sa Banaybanay tungod sa mga binanlas nga kemikal gikan sa mga operasyon sa Riverbend Consolidated Mining Corporation-Arc Nickel Resources. Gisuspinde sa Department of Environment and Natural Resources (DENR) ang kumpanya apan subli pa gihapong gitugutan nga mag-opereyt human ang duha ka bulan.

Gihatag ang orihinal nga konsesyon sa pagmina sa lugar niadtong 2004 sa Austral Asia Link Mining Corporation ug Hallmark Mining Corporation, parehong kumpanya sa Asiaticus Management Corporation (Amcor). Kasosyo sa Amcor ang BHP Billiton, usa ka kumpanyang nakabase sa Australia ug giilang pinakadakung kumpanya sa mina sa tibuok kalibutan. Nagpakaarun-ingnon kining tigpasiugda sa “responsableng pagmina.”

Langkub sa konsesyon ang 17,000 ka ektaryang anaa sa tungatunga ug kasikbit sa duha ka deklaradong protektadong erya—ang Mt. Hamiguitan Wildlife Range ug Pujada Bay Protected Seascape and Landscape. Ang Mt. Hamiguitan ang puluy-anan sa pipila ka namiligro nang mawala nga mananap sama sa Philippine Eagle. Sagad usab nga makita sa Pujada Bay ang mga dugong. Niadtong 2016, gisuspinde sa kanhing kalihim sa DENR ang tibuok proyekto ug gitawag nga “hinungog” ang paghatag sa ahensya og permit. Gibawi ni Rodrigo Duterte ang suspensyon ug subling gitugutan niadtong 2019.

Gihimong rason sa lokal nga gubyerno sa Davao Oriental, sa pagpanguna sa gubernador niini, nga dili kuno langkub sa minahan ang duha ka protektadong lugar. Bisan pa man, apektado sa mina ang kalidad sa tubig, hangin, biodiversity, mga rekurso ug mga komunidad palibot niini. Matud sa usa ka panukiduki, dili limitado ug gawas na sa yutang langkub sa operasyon ang polusyong dala sa open-pit mining. Makita sa mga imahe nga kuha gikan sa kawanangan ang pagkaupaw sa kalasangan sa Mt. Hamiguitan ug hingpit nga pagkaguba sa porma sa kayutaan sa watershed.

Tungod kay duul ang mga minahan sa Pujada Bay, daku ang posibilidad nga pagaanuron ang mga basura (mine tailing) niini padulong sa lugar nga adunay mga coral reef ug moguba niini. Ipaubos usab sa mga basurang kemikal ang kalidad sa tubig nga mopatay sa mga isda ug uban pang mananap ug tanum sa dagat.

Sukad sa sinugdanan, hugot na ang pagbabag sa mga lumulupyo, sa simbahan ug mga mga grupong maki-kinaiyahan sa mga operasyong mina. Niining tuig, subling mibwelo ang pagbabag sa katawhan sa Mati human gianunsyo ang subling pag-opereyt sa Amcor. Tungod niini, gisulayan sa mga upisyal sa kumpanya nga suhulan niadtong Hulyo 27 si Bishop Abel Apigo sa Mati aron iatras sa simbahan ang pagbabag niini sa magun-ubong mina.

“Ang deka-dekadang pagmina ug kadungan nga operasyong sa troso sa Davao Oriental ang miupaw sa mga lasang, mihilo sa mga suba, ug miguba sa mga komunidad sa mga mag-uuma ug Lumad ug ilang mga panginabuhian,” matud sa National Democratic Front-Southern Mindanao Region (NDF-SMR). Nabati kaayo sa katawhan ang mga epekto sa mina, ilabina panahon sa kusog nga ulan ug bagyo. Sa unang bahin sa tuig, kusog kaayong bagyo, ulan, ug pagdahili sa yuta, ug makapalisang nga mga kaso sa kalibanga ang nasinati sa mga lumulupyo sa mga komunidad. “Labaw pa kini gipagrabe sa palpak nga tubag sa reaksyunaryong rehimen sa mga katalagman,” matud niini.

Sukwahi sa ginapanghinambog sa mga kumpanya sa mina, mini ang nakuha niining Free, Prior, and Informed Consent gikan sa mga lumad nga Mandaya nga nanimuyo sa lugar. Ang naghatag niini usa ka pekeng konseho sa mga katiguwangan nga gitukod sa kumpanya ug wala ginaila sa mayorya sa mga Mandaya.

Hinungog ug iresponsable ang pagtugot ug paghatag rason sa padayon nga mga operasyon sa mina, makmak sa NDF-SMR sa mga upisyal sa lokal ug nasudnong gubyerno. Sa aktwal, bugtong ang rebolusyonaryong kalihukan, pinaagi sa Bagong Hukbong Bayan, ang makanunayong nagapahamtang og silot sa maong magun-ubong mga kumpanya.