LitNum sang hangaway sang banwa sa Isabela

,
Ang artikulo nga ini may salhin sa PilipinoBisayaEnglish

Madamo sa mga Pulang hangaway sa Isabela sa Cagayan Valley halin sa sahing mangunguma kag pungsudnon nga minorya. Kabahin sila sa pinakapigos kag labing ginpabayaan nga sektor sang katilingban. Bangud diri, madamo sa ila ang wala nakatungtong sa anuman nga eskwelahan, kag kabudlay, kon may ihibalo man, sa pagbasa, pagsulat kag pagkwenta.

Para pun-an ang kapabayaan nga ini kag isulong ang ila kinamatarung sa edukasyon, nagtukod ang isa ka yunit sang hangaway sang banwa sa Isabela sang programa nga Literasiya kag Numerasiya o Litnum nga nagasanto sa ila. Ginalunsar diri ang pormal nga mga klase nga may kinaiya nga “klasrum” kon sa diin partisipante ang duha o masobra pa nga numero sang mga estudyante nga magka-lebel ang ikasarang.

Ginbun-ag sang praktika nga ini ang kurikulum para sa mga kaupod nga makahibalo na magbasa kag mag-isip para padayon pang pauswagon ang ila nga ikasarang. Nakaangkla ini sa mga hilikuton nga ginatungdan nila sa sulod sang hangaway sang banwa. Nakadesinyo ini para hatagan sila sang dugang nga kumpyansa nga manguna sa mga pangpulitika nga hilikuton sa kubay sang pareho nga hangaway kag masa. Pila sa mga nangin pangunahon nga pokus ang: Pagbasa kag Pag-intindi, Pagpamati kag paghangup, Matinugahon kag Teknikal nga Pagsulat, Pagkwenta, kag Paghambal sa Publiko. Epektibo ini nga napatagos paagi sa nagkalainlain nga matinugahon nga pamaagi kag pangkultura nga aktibidad. May mga pagtuon man sa syensya kag kasaysayan nga bukas sa tanan nga mga Pulang hangaway.

Isa sang napamatud-an nga epektibo nga pamaagi ang “Song Analysis” nga nagatuyo nga mahanas sa pagpamati ang mga kaupod kag matalom nga analisahon ang mensahe sang mga kanta, balita o pagtuon. Paborito ini sang mga kaupod nga mahilig sa musika. Naglunsar man sang mga palandayan sa paghimo sang binalaybay kag salaysay nga nagasanto sa mga rebolusyonaryong tema para masubaybayan ang pagbaybay sang mga tinaga kag paghimo sang istruktura sang mga dinalan o berso. Pangtapos sang mga klase sang syensya kag kasaysayan ang mga test nga nagtulod sa mga kaupod nga magpamati sang maayo kag magnota sa tunga sang talakayan. Ang mga kaupod nga wala pa nakasulat ginaganyat nga kopyahon ang mga tinaga (nga ara sa biswal) sa bulig sang mga kaupod nga makahibalo na nga magsulat. Makabulig ini sa pagkabisar sang mga detalye labi na kon bag-o sa pamalatin-an ang mga tinaga.

Naglunsar man sang “Clue Hunt” kon sa diin ang pangitaon nga mga “clue’ o tiliman-an nakatago sa nagkalainlain nga erya sang kampuhan kag may magkaangut nga direksyon. Dapat magpangita kag masabtan nila ang tanan sang mga ini antes maubos ang gintalana nga oras.

Ginaangut man ang “Pagpaambit sang Ikasarang” sa produksyon pareho sang pagpakat sang siod, paglagis sang uway, pagkuha sang ubod, kag iban pa, para pataason ang diwa sang pagtuon sa tunga sang mga titser kag estudyante. Isa ka pamaagi man ang paghimo sang Diksyunaryo sang Marxismo-Leninismo-Maoismo nga nagaunod sang mga kinaandan nga tinaga sang mga nasambit sa mga pagtuon. Ginalakipan ini sang estudyante sang mga malip-ot nga paathag base sa iya nga paghangup, nga ginaubayan sang iya nga titser. Daku nga bulig ini sa paghanda sa mga estudyante sa pagkuha sang mga Kurso Pangpartido.

Pag-atubang sa mga kaupod nga ginatantya may dyslexia

Nagtukod ang grupo sang mga instruktor sang kurikulum nga nagasanto sa kabudlayan sa pagbasa sang isa ka kaupod nga dyslexic. (Ang dyslexia isa ka kundisyon kon sa diin nabudlayan nga magkilala sa mga letra kag numero nga nangin upang sa pagtuon nga magbasa kag magsulat).

Kabahin sang proseso sang pagtuon ang pagkorte sang estudyante sang mga letra kag numero nga nalipatan o indi matuhay sa kada isa kon nakasulat gamit ang mga binilog sang kahoy o lubid. Bangud ang kaupod nga ini nagahanas man bilang medik, ginhimuan siya sang daku nga laragway sang thermometer kag sphygmomanometer bilang paghanas sa numerasiya, upod sang madamo pa nga biswal para makabulig sa pagtuon sang akupungtura kag mga ngalan sang mga bulong.

Nagresulta sa mataas nga paghatag importansya sa padayon nga pagtuon kag mapagsik nga diwa sang pagtuon ang malipayon nga inagihan nga ini. Madasig nga nalab-ot sang yunit ang 100% nga lebel sang literasiya kon sa diin may minimum nga ikasarang sa pagbasa kag pagsulat sa sulod lang sang malip-ot nga panahon. Nakabulig sang daku ang paglunsar sang mga pulong sa pagsaway kag pagsaway-sa-kaugalingon sa tunga sang mga titser kag estudyante sa pagpauswag sang mga materyal kag pamaagi sang programa nga LitNum.

LitNum sang hangaway sang banwa sa Isabela