Walay kurat sa masang kabus ang pagsaka sa tantos sa implasyon ngadto sa 7.7% niadtong Oktubre. Nabati nila pag-ayo ang paggamay sa bili sa ilang suhulan ug kita, ug ang pagkutoy sa tiyan sa ilang mga pamilya.

Ang katingad-an mao ang pagpanghinambog sa mga upisyal sa estado nga milambo ang ekonomiya tungod sa pagbwelo sa paggasto sa mga pamilya samtang “mibalik na” ang mga tawo sa “kinabuhi ayha ang pandemya.” Nagresulta kuno kini sa “pagsaka sa demand” nga ginatudlo nilang usa sa mga hinungdan kung nganong padayon nga nagasaka ang presyo sa mga palaliton.

“Buwaon! Hirap na hirap na mga tawo didi, nanun insasabi nila na lumalaki ang demand?” (Bakakon! grabe nang naglisud ang mga tawo diri, unsa nang ginaingon nilang misaka ang demand?) Kini ang reaksyon ni Mang Tani, 37-anyos nga mamumuong-panguma sa usa ka kalubihan sa Sorsogon, dihang gipangutana siya kalabot niini.

Nakarekord ang mayorya sa rehiyon sa Bicol og 7.2% nga tantos sa implasyon niadtong Oktubre, mas taas og 0.6% kumpara niadtong Setyembre. Sama sa ubang bahin sa nasud, pinakapaspas nga mitaas ang mga presyo sa pagkaon sa rehiyon.

Dugang pabug-at kini kang Mang Tani. Nakitanum siya og bulanghoy sa yuta sa iyang saup nga ginikanan aron makadugang sa kita. Bisan kung aduna siyay pang-ikatulo nga trabaho, dili pa gihapon paigo ang iyang kita. Sa tibuok rehiyon, nalansang ang suhulan sa tanang sektor sa ₱345/adlaw. Layo kaayo kini sa ₱1,119/adlaw nga makabuhing suhulan alang sa 5-katawong pamilya.

Ingon niini usab ang kahimtang ni Mai Sinay, usa ka lola nga adunay 5-ka-ektaryang lubihan nga ginaugmad sa iyang pamilya.

“Kulang kaayo ang kita ilabina ang ubos nga palit sa kopra karon,” saysay niya. Aduna siya ginaatiman nga lima ka apo, edad lima hangtud 16-anyos.

“Gawas sa pagkaon, labing bug-at ang singil sa kuryente,” matud niya. “Dugang pa ang mga project sa mga bata.” Walay panggasto silang Mai Sinay gawas sa pinakabatakang mga panginahanglan.

Sama ni Mang Tani, walay labot ang iyang pamilya sa mga “nagpataas sa demand.”
“Mas mikunhod pa gani kay walay pangpalit,” matud niya. “Mas migamay usab ang gakapalit.”
Sayop nga pagtuki, sayop nga solusyon

Gimakmak sa Ibon Foundation ang tubag sa estado na pagsaka sa tantos sa interes aron rindahan ang dugang pang pagsaka sa implasyon. Unum ka beses na nga gipatas-an sa Bangko Sentral ng Pilipinas ang tantos sa interes gikan Hulyo.

Matud sa grupo, ang pagpataas sa interest rates mamahimong labaw pang magpahinay sa ekonomiya, magbunga og disempleyo ug magpahagba sa kita sa mga pamilya. “Mihinay na ang ekonomiya, ang namugnang mga trabaho low-paying (ubos ang suhulan) ug dili pormal, ug kanhi nang wala miusbaw ang kita sa mga pamilya.”

Dili haum nga pamaagi ang pagsaka sa interest rate aron sulbaron ang implasyon, matud niini. Kini tungod kay wala naggikan ang pagsaka sa presyo sa pagtaas sa demand. (Sa mga kapitalistang nasud, gakahitabo ang pagtaas sa implasyon kung mitaas ang empleyo ug daghag kwarta nga panggasto ang mga konsyumer nga mamumuo.) Matud sa Ibon, ang nasinati nga implasyon sa nasud bunga sa ginatawag nga “cost-push” nga mga hinungdan. Kini dugang sa gasto sa produksyon, nga mao usab ang nagpataas sa presyo sa mga produkto.

Ang tinuod, mas mihinay pa gani ang paggasto sa mga pamilya, nga makita sa datos sa estado sa paggamay sa kantidad sa household spending sa milabayng tulo ka kwarto. (Ang household spending ang suma sa ginagasto sa mga pamilya alang sa batakang mga panginahanglan sama sa pagkaon, sanina, abang, gasto sa enerhiya, transportasyon, durable goods sama sa sakyanan, gastos medikal, paglulinghayaw ug uban pang serbisyo.) Sa Pilipinas, gilangkuban niini ang 80% sa gross domestic product, ug usa sa nag-unang sukdanan sa demand.

Dugang suhulan ang panawagan sa kalihukang mamumuo taliwala sa pagsaka sa implasyon. Tungod sa pagmahal sa presyo, anaa sa ₱494 na lamang ang tinuod nga bili sa suhulan sa National Capital Region nga ₱570. Dugay na untang angayang patas-an ang suhulan, ilabina human grabeng mius-us ang bili niini tungod sa magun-ubong mga lockdown sa miagi, walay hunong nga pagsaka sa presyo sa petrolyo ug uban pa. Kadungan niini, panawagan sa mga demokratikong sektor nga isuspinde o tangtangon sa estado ang mga buwis nga nakapatong sa mga ginakonsumong produkto sama sa VAT ug mga excise tax sa lana.