Gibiaybiay sa reaksyunaryong militar ug estado ang tampuda, usa ka sagradong ritwal sa lumad nga Higaonon, aron iduso ang mini nga “panaghiusang Lumad” ug tabunan ang paghatag-dalan sa ekspansyon sa langyawng plantasyon ug minahan.

Niadtong Mayo 12, gipahigayon sa 402nd IB ang mini nga tampuda alang sa “rekonsilasyon” sa pamilyang Namatindong sa Esperanza, Agusan del Sur ug Manhumusay-Pinakitob sa Las Nieves, Agusan del Norte. Gisalmutan kini sa mga “representante” sa mga Lumad sa lima ka kasikbit nga prubinsya.

Insulto kini sa sagradong ritwal sa mga Lumad nga sa kaniadto, yawe sa paghiusa ug pagsukol sa mga tribu aron depensahan ang ilang yutang kabilin ug grasya sa kalasangan. Sukwahi niini, gigamit sa AFP ang tampuda aron ipagawas nga adunay lisensya ang pag-abli sa libuang ektaryang yuta sa mga Higaonon sa mga prubinsya sa Agusan nga bahandianon sa rekurso ug lasang.

Bahandianon sa rekursong yuta, lasang, mina ug kadagatan ang duha ka prubinsya. Tungod niini, nagdagsang sa lugar ang langyawng mga kumpanyang makawkawon ug magun-ubon sa kalasangan ug panginabuhian sa mga lumulupyo dinhi. Kakunsabo nila ang aktibo ug retiradong mga upisyal militar ug lokal nga upisyal sa gubyerno.

Sa Agusan del Sur, dili moubos sa tulo ka kumpanyang mina ang nag-opereyt. Usa sa pinakadaku ang Co-O Mining nga nagalangkub sa halos 1,000 ka ektarya ug gipanag-iyahan sa Ten Sixty Four Ltd (X64), usa ka kumpanyang Australian. Kasosyo sa X64 ang Philsaga Mining Company nga gitukod sa usa ka retiradong koronel.

Nahimutang usab sa Agusan del Norte ang dili moubos sa walo ka kumpanya sa mina. Upat dinhi ang gihatagan og permit para mag-opereyt, lakip ang Agata Mining Ventures nga 60% nga gipanag-iyahan sa TVI Pacific, usa ka kumpanyang Canadian. Upat pa ka kumpanyang sosyohang Pilipino ug Chinese ang walay permit apan ginatugutang mag-opereyt sa pagmina og bulawan, nickel, cobalt ug manganese. Gilangkuban niini ang Taguiba Watershed nga tinubdan sa mainum nga tubig sa Butuan City.

Gawas sa pagmina, target usab ang duha ka prubinsya sa ekspansyon sa mga komersyal nga plantasyon. Lakip sa ginaduso sa Agusan del Norte ang Las Nieves-Buenavista-Nasipit-Carmen (LasBueNasCar) Sustainable Agro-Forestry Development Project. Target niini ang yutang kabilin sa mga Higaonon, ingonman ang gagmayng umahan sa humay ug mais. Kabahin sa maong proyekto ang pagbutang og mga kalsada pasulod sa mga interyor nga baryo ug uban pang imprastruktura aron mas mapadali ang pagsulod sa mga lokal ug langyawng kumpanya. Gigahinan kini sa estado sa ₱61 milyon ug gipokusan sa militar ang erya aron sumpuon ang unsamang pagbabag sa proyekto. Aron siguruhon nga dili makasukol ang katawhan, gipuno sa mga detatsment ang magkasigbit nga mga baryo.

Usa sa labing makapahimulos sa proyekto ang Nestlé, tigmanupaktura sa Nescafe, nga nagpakana sa produksyon ug pagbaligya sa green coffee bean (hilaw nga kape) sa lungsod sa Las Nieves. Suportado sa Department of Agriculture ug World Bank ang maong proyekto, nga ginapondohan pa og ₱19 milyon. Tumong niining palapdon ang plantasyon sa kape sa maong lungsod, monopolyohon ang ani sa mga mag-uuma ug diktahan ang presyo sa pagpalit og kape gikan kanila. Ang Nestlé, usa sa pinakadakung kumpanyang internasyunal, naila sa pagpalit sa ubos kaayong presyo sa hilaw nga kape dili lamang sa Pilipinas. (Sa pinakabag-ong pagtuon, ginasulting 1%-3% lamang sa presyo sa matag tasang kapeng ginabaligya sa dagkung kumpanya sa US ang napadulong sa mag-uuma tungod sa ubos kaayo nga pagpalit sa ilang ani.)

Sama sa ubang prubinsya sa North Mindanao, dugay nang militarisado ang mga prubinsya sa Agusan. Kaylap dinhi ang harasment ug red-tagging, pugos nga pagpasurender, pagpasaka og gama-gamang kaso batok sa mga lider ug myembro sa mga kahugpungan sa mag-uuma, iligal nga pagpang-aresto, pugos nga pagrekrut sa CAFGU ug uban pang abusong militar. Dili moubos sa duha ka lider sa Unyon sa Mag-uuma sa Agusan del Norte, ang lokal nga kahugpungan sa mga mag-uuma, ang gipatay sa mga ahente sa estado, usa ang gisulayan pagpatay ug usa ang iligal nga giaresto. Tungod kini sa ilang pagbabag sa ekspansyon sa mga mina ug plantasyon sa ilang lugar.