Dakung isyu bag-o lang sa Senado ang mahitungod sa 40% nga pagpanag-iya sa China sa sistema sa mga kawad ug kableng nagadala og kuryente sa tibuok nasud. Matud sa mga senador, delikado nga ang usa ka serbisyong adunay dakung implikasyon sa nasudnong seguridad gunit sa usa ka langyawng entidad. Apan kung unsa ka daku ang ilang “kabalaka” sa langyawng kontrol sa transmisyon sa kuryente, ingonman ang ilang pagratsada nga ibutang sa langyawng kontrol ang usa pa ka sensitibong imprastruktura alang sa usa ka pangpublikong yutilidad—ang mga cell tower nga dugukan sa serbisyong telekomunikasyon.

Aktibong ginaduso ug ginasuportahan sa reaksyunaryong estado ang hingpit nga pag-angkon sa langyawng mga entidad sa mga cell tower nga daluyan sa pribado ug pangpublikong komunikasyon sa nasud. Niadtong 2020, gipatuman ang iskemang Common Tower Policy nga nag-abli sa konstruksyon ug operasyon sa mga cell tower sa langyawng mga kumpanya. Giduso kini ni Sen. Grace Poe aron “bungkagon” kuno ang duopoly o kontrol sa duha ka kumpanya—ang Smart/PLDT ug Globe—sa dugukan sa telekomunikasyon. Gisundan kini sa pag-amyenda sa Public Services Act nga nag-abli sa 100% nga pagpanag-iya sa langyaw sa tibuok sektor.

Sukad 2020, hinayhinay na nga gibaligya sa PLDT/Smart ug Globe ang ilang mga cell tower, nag-una sa mga kumpanyang US ug ilang mga kasosyo. Padayon nila kining pagagamiton ilalum sa “lease back” sa nakapalit sa mga kumpanya.

Gihatagag kagawasan sa estado ang mga kumpanyang nakapalit nga palapdon ang kontrol, pakusgon ang signal ug “i-digitize” ang mga cell tower aron magamit sa komunikasyong 5G. Gawas dinhi, gihatagan sila ug 19 pa ka kumpanya og permit nga magtukod og hangtud 50,000 ka bag-ong cell tower. Niini, lima lamang ang kumpanyang Pilipino. Sa karon, aduna lamang 22,405 ka cell tower sa Pilipinas.

Naglaway ang langyawng mga kapitalista, ilabina ang mga kumpanyang Amerikano, sa sektor sa telekomunikasyon tungod sa kadaku sa potensyal nga kita sa lain-laing imprastruktura niini.

Gawas dinhi, usa ka dakung merkado alang sa serbisyong telekomunikasyon ang Pilipinas. Matud sa usa ka pagtuon nga gipagawas niadtong Pebrero, 85.16 milyong Pilipino ang nagagamit og internet ug 163.3 milyon ang kuneksyong cellular (katugbang sa 144.5% sa populasyon). Dugang pa, ang mga Pilipino ang pinakababad sa internet sa tibuok kalibutan, kung asa mikabat sa siyam ka oras ug 14 ka minuto ang ilang gigahin sa pag-internet kada adlaw. Pito ka pilo nga mas mahal ang serbisyong 5G kumpara sa kasamtangang kaylap nga serbisyong LTE ug 4G.


Isyu sa nasudnong seguridad (sa US)

Wala ginatago sa US nga ginaila niining hisgutanan sa kaugalingong nasudnong seguridad ang lokal nga telekomunikasyon sa Pilipinas, ilabina sa isyu sa cybersecurity. Matud pa, 90% sa mga transaksyong pinansyal sa Wall Street (sentro sa ekonomiya sa US) nagaagi sa Pilipinas, matud sa usa ka upisyal sa embahada sa US sa Pilipinas. Ginaduso niini ang $33-milyon ka proyektong BEACON alang sa pagtukod og imprastruktura, pagtakda og lokal nga mga palisiya kalabot sa cybersecurity ug pagbansay sa mga Pilipinong mamumuo aron proteksyunan ang cybersecurity sa mga kumpanya ug transaksyong Amerikano sa nasud.

Ginabutang usab sa US ang kaugalingong imprastruktura sa telekomunikasyon isip kabahin sa pagpangandam niini sa gyera. Gibalita niadtong Enero nga pagapondohan sa United States Trade and Development Agency ang pagtukod sa Now Telecoms isip pang-upat nga kumpanya sa telekomunikasyon sa Pilipinas. Ginasulting pang-atbang ang maong kumpanya sa Dito Telecommunity nga 40% panag-iya sa China.

Sukwahi kaayo nga ang sistema sa komunikasyon sa Pilipinas ginapailalum sa kontrol sa US ug ginahilabtan sa gubyerno niini, bisan og ang US ang usa sa pinakadakung estadong nalambigit sa mass surveillance o pagpaniktik sa iyang katawhan. Lakip sa mga programang pangsarbeylans nga ginapatuman sa US ang gitawag og PRISM, nga nagapangulekta sa tanang email, mga imahe, dokumento, ug uban pang sensitibong impormasyon kakunsabo ang pipila ka dagkung kumpanya. Lahi pa kini sa mga programang Dishfire, ECHELON, INDECT, ug uban pa.