Usa ka tuig pa lang sukad nga misampa si Kaubang Yuds sa Bagong Hukbong Bayan, apan dili na bag-o alang kaniya ang paggunit og pusil. Nakasinati na siyang mag-armas uban sa iyang pamilya, aron panalipdan ang ilang yuta batok sa mga mangingilog.

Deka-dekada na ang bangi sa kapin 100 ka ektaryang yuta nga gipanag-iyahan sa pamilya ni Ka Yuds. Tabunok ang maong yuta ug bastante ang mga tanum dinhi. Halos 2/3 niini ang patag nga adunay 700 ka punuan sa lubi ug klase-klaseng prutas sama sa lansones, marang ug durian.

Niadtong dekada 2000, gipwestuhan sa pamilyang nabantog nga mangilugay og yuta ang yuta nilang Ka Yuds. Sa pagpaluyo sa usa ka despotikong abogado, giangkon nila ang kini.

Niadtong 2004, giokupa nilang Ka Yuds ang yuta aron bawion kini. Gipasakan gilayon sila og kasong “forcible entry” o pugos nga pagsulod bisan og aduna silay titulo. Giatubang nila ang kaso ug napamatud-an sa korte nga sila ang lehitimong tag-iya sa yuta.

Wala mihunong ang gapangilog og yuta ug gisugdan ang bangis nga pagpangatake sa pamilya ni Ka Yuds. Iligal niining gipangputol ang mga punuan sa lubi tungod kay kini kuno ang hinungdan sa bangi. Nangabang ang mangingilog og 20 ka chainsaw operator uban ang 60 ka armadong gwardya aron ipatuman kini.

Aron mapanalipdan ang ilang mga kaugalingon ug ang ilang teritoryo, mipalit ug nagpalambo og mga armas ang pamilya ni Ka Yuds.

Migrabe ang bangi dihang gipusil patay sa armadong goons sa mangingilog ang usa ka manakaay og lubi nga gisuhulan nilang Ka Yuds. Gibantayan niadtong tungura nilang Ka Yuds ug iyang ig-agaw ang manakaay, ug gibalusan nila og buto ang gwardya.

Human niini, gisunog sa mga maton ang mga balay ug ubang kabtangan nilang Ka Yuds. Tungod niini, napugos silang biyaan ang ilang mga balay matag gabii. Sa usa ka higayon, giambus nila ang mga gwardyang adunay bitbit nga mga sulo pangsunog sa uban pang balay. Nakumpiska gikan sa mga gwardya ang usa ka shotgun ug granada. Sa laing insidente, gipabuthan nilang Ka Yuds ang mga gwardyang may kaubang chainsaw operator aron pugngan ang pagpangputol sa mga punuan sa lubi.

Miabot og usa ka bulan nga halos adlaw-adlaw ang pagpang-atake sa mga gwardya. Niining panahona, naputol nila ang tanang lubi ug gilakip pa ang pipila ka punuan sa prutas. Nakigkunsabo sa militar ang mangingilog og yuta. Duha ka kapitan sa militar ang direktang nanginlabot sa kaso. Aduna pay mga higayon nga ginatiunan sa mga sundalo silang Ka Yuds ug gisulayan pa og ambus.

Luyo niiini, wala natay-og ang pagsukol nilang Ka Yuds. Sa paglabay sa panahon, hinay-hinay nilang napaatras ang mangingilog og yuta. Human mapalayas ang mga goons ug sundalo sa yuta, maayong nakaplastar ang mga pamilya ni Ka Yuds. Napahiuli nila ang halos nahurot nga mga tanum ug napalambo ang produksyon. Nahimong myembro sila sa mas lapad nga organisasyon sa mag-uuma. Gipangulohan ni Ka Yuds ang ilang organisasyon ug gitukod ang usa ka kolektibong umahan.

Sa misunod nga mga tuig, nahimong aktibo si Ka Yuds sa mas lapad nga pakigbisog sa mag-uuma. Gipangulohan niya ang mga negosasyon ug pakigbisog alang sa katungod sa mga mag-uuma sa yuta, pagtabang sa mga biktima sa demolisyon, pagpanalipud sa mga Lumad batok sa pagpangilog sa yutang kabilin ug pagbabag sa pagsulod sa mga magun-ubong proyekto sama sa mina ug plantasyon.

Atubangan sa pagpamig-ot ug hulga sa iyang kinabuhi, nakahukum siyang magpasilong sa proteksyon sa armadong kalihukan, ug sa wala madugay, tibuok-panahon na siyang milihok isip Pulang manggugubat.

Madasigon si Ka Yuds sulod sa hukbong bayan. Nagsilbi siyang sulundan sa mga pagtulun-an sa mga hisgutanan sa yuta. Pino ug tin-aw niyang napasabot ang mga ugat sa panagbangi sa yuta ug ang angayang buhatan para dinhi.

“Dili paigo ang ligal nga pakigbisog aron makab-ot ang katungod sa yuta,” asoy ni Ka Yuds, subay na usab sa iyang kasinatian. “Kinahanglang mogunit og armas aron atbangan ang kabangis sa nagharing hut-ong ug mga kakunsabo nila sa gubyerno.”

__
(Gikan sa Ang Kalihukan, upisyal nga mantalaan sa NDF-North Central Mindanao.)

Click here to download.