Isa ka maduguon nga krimen ang ginbilin sang militar sang US sa Afghanistan antes lubos nga bayaan sang mga armadong tropa ang pungsod pagkatapos ang 20 tuig nga gera sang pagsakop diri. Sang Agosto 29, nagbuhi ang mga armadong drone sini sang mga 20-libras nga Hellfire missile sa isa ka residensyal nga lugar sa sentrong syudad sang Kabul nga nagpatay sa napulo ka sibilyan, lakip ang pito ka bata.

Sa atubang sang indi mahimutig nga ebidensya, napilitan nga akuon sang US Central Command sang Septyembre 17 nga ang pagpamomba isa ka “makangilidlis nga pagsayop.” Ini pagkatapos ang pila ka semana nga pagduso nga madinalag-on nila nga napatay ang isa ka terorista nga lakip kuno sa ISIS-K.

Nadalahig kuno ang tawo nga ini sa suicide bombing sa erport sang Kabul sang Agosto 26 nga nagpatay sa pila ka napulo ka tawo lakip ang 13 suldadong Amerikano.

Antes akuon ang kasaypanan, ginpamilit sang mga upisyal militar sang US nga “98% sigurado” sila nga madinalag-on ang ila pagpamomba kag wala na kuno sila sang kinahanglan nga ipaathag o pamatud-an. Gamit ang drone, bilog nga adlaw kuno nila nga ginsubaybayan ang hulag sang ginasuspetsahan nila nga terorista kag nakita kuno nila nga nagbisista ang biktima sa mga kilala nila nga “hideout.” Ginapamilit sang militar sang US nga napunggan nila ang isa pa ka teroristang atake bangud ang lalaki nga gintarget nila nagakarga sadto sang mga mabug-at nga bagay sa likod sang iya kotse nga ginapatihan nila mga eksplosibo.

Ang matuod, ang napatay sang mga bomba sang drone sang US si Zemari Ahmadi, empleyado sang Nutrition and Education International, isa ka buhat-sa-kaluoy nga organisasyong Amerikano. Bag-o lang si Ahmadi nag-abot halin sa bilog nga adlaw nga pagtrabaho sang pagdul-ong-sugat sang mga empleyado sa ila nga upisina. Sang maglupok ang misayl sang US, nagadiskarga siya sadto sang mga daku nga container sang ilimnon nga tubig para sa iya pamilya. Lakip ang iya nga mga anak sa napatay.

Nag-ako lang ang US pagkatapos ibuyagyag sa ginahimo nga imbestigasyon sang mga mamahayag sa Afghanistan katuwang sang kilala nga mga pahayagan New York Times kag Washington Post sa US. Gintumod nila nga si Ahmadi lakip sa mga Afghan nga nagkooperar sadto sa pagpanakop sang US kag nagaplano tani nga makadto sa US pagkatapos agawon sang Taliban ang poder sang nagligad nga bulan.

Antes sini, pila ka beses na nga napilitan ang US nga akuon nga nagsayup sila kag mga sibilyan ang ila napatay. Lakip diri ang pagbomba sa isa ka kasal sang 2002, pagpatay sa masobra 100 sibilyan sa prubinsya sang Farah sang 2006 kag pagbomba sang isa ka ospital sang 2016 kon sa diin 42 duktor ang napatay.

Suno sa Bureau of Investigative Journalism, indi magnubo sa 16,900 na ang napatay kag 3,900 ang napilasan sa Afghanistan, Pakistan, Somalia kag Yemen halin nga una nga naggamit ang US sang mga drone sang 2001. Wala ini sang eksakto nga datos sa kaswalidad sa paggamit sang US sang drone sa Iraq, Syria, Nigeria, Mali, Libya, Gaza kag West Bank sa Palestine, sa rehiyon sang Kurd sa Turkey kag sa Pilipinas.

Sa nagligad nga 20 tuig, nagpabungol-bungol ang mga upisyal militar sang US sa singgit sang linibo nga pamilya sang mga biktima sang ila pagpamomba halin sa kahanginan gamit ang mga drone. Bangian nga ginapabugal sang US ang teknolohiya kag bentaha nila sa paggamit sang drone sa patag-awayan. Pilit nila nga ginabalewala kag ginalubong sa ila propaganda ang kamatuoran nga ang paggamit sang mga drone lapas sa mga layi sang gera kag ginagamit sa ila pagpasilabot sa nagkalainlain nga bahin sang kalibutan.

Ang mga drone mga salakyan pangkahanginan nga nagadala sang mga mabaskog nga kamera, thermal sensor (nagapamatyag paagi sa pagtakos sa pagkatuhay sang init sang mga bagay) kag iban pang kagamitan pang-espiya. May mga drone nga nagadala sang mga misayl o bomba.

Isa ka MQ-9 Reaper drone ang gingamit sang US sa pagbomba sini kay Ahmadi. May kapasidad ini nga maglupad sang 42 oras nga may dala nga 450 kilo nga eksplosibo. Ginakontrol ini halin sa mga kampo militar sa sulod sang US kag pwede nga paluparon sa nagkalainlain nga bahin sang kalibutan gamit ang komunikasyon nga nagaagi sa mga satelayt sa kahawaan. May mga “drone command center” ang US sa Las Vegas, Nevada kag nagkalainlain nga kampo militar sa sulod sang US kag 27 kampo sini sa nagkalainlain nga bahin sang kalibutan, lakip ang apat sa Afghanistan kag isa sa Pilipinas.

(Padayunon sa masunod nga isyu.)