Ginatay-og sang krisis ang nagahari nga rehimeng Duterte. Bunga ini sang pagsungaw sang makasuluka nga korapsyon ni Duterte sa paghingalit sa pandemya para magbulsa sang binilyon nga piso nga pondo sang gubyerno. Nabuyagyag pa gid ini samtang nagabayo ang lapnagon nga disempleyo, pagtimbuok sang presyo, manubo nga sweldo kag pagwasak sa pangabuhian nga ginpiang sang wala katapusan nga mga lockdown. Nagahuganas gihapon ang pandemya kag indi na halos makatungkaaw ang mga ospital sa kadamo sang nagabalatian sa Covid-19.

Wala-tuo ang sampal sa guya ni Duterte sa imbestigasyon sang Senado sa pagpangurakot sa pondo sa Department of Health (DOH). Pakamalaut ang naabtan niya sa pag-abugado sa iya mga tinawo kag paghikay sa mga senador. Wala pa man ini matapos, iban nga imbestigasyon naman ang umpisahan sa International Criminal Court (ICC). Bantog siya subong sa bilog nga kalibutan bilang nagapungko nga presidente nga direkta ginaakusar sa krimen sa sangkatawhan bilang utok sa pila ka pulo ka libo nga ginpatay sa maduguon kag paltik nga “gera kontra-droga”.

Sa atubang sang korapsyon, wala sang kontrol nga pandemya, pagtibusok sa pangabuhian sang pumuluyo kag pagkambyo sang nagaharing rehimen sa mas mapintas nga teroristang pagpamigos sa banwa, pat-ud nga labi pa nga pag-antus ang igadul-ong sang padayon nga pagginahum sang tiraniya ni Duterte.

Ang nagalala nga krisis sa ikaayong lawas, pulitika kag ekonomya madamuan nga nagapukaw sa pumuluyo. Ang pag-antus nila sa wala-tuo nga pabudlay kag pabug-at nagagatong sa ila nagadabdab nga kaakig. Bangungot sa pumuluyo ang iskema sang hubon Duterte nga magpabilin sa poder lampas sa 2022. Nagadamo ang nagahandum nga indi na pagpaabuton si Duterte sa eleksyon 2022 nga iya pagadayaon, kag tapuson na sa labing madali nga panahon ang iya pagginahum.

Nagadamo ang pumuluyo nga handa magbaktas sa dalan sang ululupod nga paghulag kag paghimakas. Nagatuhaw ang mga aksyong protesta para ipahayag ang reklamo sang nagkalainlain nga sektor kag komunidad. Ginpamatud-an sang demonstrasyon sang pila ka libo sang katapusan sang Hulyo sa ulihi nga State of the Nation Address (SONA) ni Duterte nga indi magpalupig sa kahadlok kag sa pandemya ang pumuluyo.

Sining nagligad nga mga semana, mainit ang mga pagpahayag kag hublag protesta sang mga mamumugon medikal para pakamalauton ang mga upisyal sang DOH sa kapaslawan nga ihatag sa oras ang mga promisa nga benepisyo, kabayaran kag dugang nga sweldo. Naglunsar man sang mga protesta sa kalsada kag mga komunidad ang mga pamatan-on, ginikanan kag mga titser batuk sa nagapadayon nga palpak nga sistema sang “blended learning” kag para iduso sa gubyerno ang pagbukas sang mga eskwelahan para sa atubangay nga pagtuon. May mga aksyong protesta man sa ginaproponer nga badyet nga pabor sa nagapadaku nga gasto sang militar kag mga proyekto pang-imprastruktura, baliskad sa dapat nga pagprayoridad sa sistema sa ikaayong lawas, edukasyon kag suporta sa pangabuhian sa minilyon nga wala pa gihapon sang trabaho.

May mga aksyong protesta ang mga mamumugon para ipakigbato ang ginapangayo nila nga pagtaas sa sweldo, subong man batuk sa red-tagging kag pagpang-ipit sang militar sa ila mga unyon. May mga paghulag man ang pumuluyo kontra sa mga proyekto nga makasamad sa kapalibutan, pagmina, reklamasyon kag pagtukod sang kasino kag ekoturismo, labi na sang mga daku nga kapitalistang Chinese nga malapit kay Duterte. May mga paghulag ang mga mangunguma batuk sa pagtukod sang mga kampo militar sa ila baryo, kontra sa liberalisasyon sa pag-import sang bugas kag para isulong ang pagpataas sang presyo sang palay kag iban pa nila nga produkto.

Ang mga aksyong protesta nga ini kinahanglanon gid subong sang pumuluyo agud hatagan-porma ang ila kaakig batuk sa korapsyon, pagpabudlay, pagpang-ipit kag pagtraidor sang rehimeng US-Duterte. Bisan pa mga gamay kag lapta-lapta, tanan nga ini tuslok sang dagum sa pasistang rehimen. Labaw sa tanan, ang mga aksyong protesta nga ini salaming sang obhetibong interes kag demanda sang malapad nga pumuluyo. Kinahanglan wala-kakapoy nga lab-uton kag pukawon ang minilyon nga pumuluyo kag idul-ong sila sa dalan sang ululupod nga paghulag kag paghimakas.

Dapat iangot ang mga halambalanon nga ginaatubang sang nagkalainlain nga sektor kag pabaskugon ang ila paghiliusa. Dapat mapakita nga isa lang ang ugat nga ginahalinan sang ginaatubang sang pumuluyo agud mabilog ang ila panindugan nga ululupod ini nga gabuton kag dulaon. Dapat hugot nga magsuportahanay kag bug-uson sa isa ka singgit ang ila lapta-lapta nga reklamo. Dapat pataason sa lebel sang pangpulitika nga panawagan kag paghulag ang ila mga panawagan sa pangabuhian kag kaayuhan, muklat nga indi nila maagum ang mga ini tubtob nagahari ang kontra-pumuluyo kag pabudlay nga tirano nga si Duterte.

Samtang nagahilapit ang eleksyon 2022, kag labing nagaathag ang plano ni Duterte nga ipabilin ang kaugalingon sa poder, mas madamo nga mga pwersa pangpulitika kag pangkatilingban ang hayagan nga nagapanindugan kontra sa iya, lakip ang daan niya nga mga kaalyado. Nagpanawagan lakip ang pila ka obispo sa simbahan Katoliko nga maglunsar ang pumuluyo sang mga rali para ipakita ang ila pagpamatuk sa tiraniya. Sa atubang sini, kinahanglan labing pabaskugon kag palaparon ang demokratiko nga nagahiliugyong prente kag buyukon nga magbuligay nga tapuson ang pagginahum ni Duterte sa labing madali nga panahon.

Luto ang mga sangkap sa posibilidad sang mga gulpe nga pagliso sang sitwasyon pangpulitika, lakip ang posible nga mga sala nga kalkulasyon ni Duterte sa iya desperasyon nga tapnaon ang pumuluyo kag pangapinan ang iya garuk nga rehimen. Dapat dakpon ang kahigayunan nga ipabalod ang hublag protesta sang pumuluyo para tay-ugon ang tiraniya ni Duterte kag maghatag sang mga mabaskog nga bunal batuk diri.

Dapat magpursiger ang mga pungsodnon-demokratikong pwersa sa pagpukaw, pag-organisa kag pagpahulag sa pumuluyo. Wala-kakapoy nga pataason ang militansya kag determinasyon sang banwa nga magbato. Duha ka beses na nga ginpamatud-an sang pumuluyong Pilipino nga masarangan nila nga ibagsak ang isa ka nagahari nga pasistang rehimen. Indi imposible nga gamiton ang gahum nga ini sa ikatlo nga kahigayunan.