Ang krisis, kagutom ug lalum nga walay kaangayan sa Negros ang usa sa kabilin sa diktaduryang US-Marcos. Ilalum ni Marcos Sr, labaw pang gihikot ang Negros sa produksyon sa tubo nga iyang gikontrol kakunsabo ang iyang mga kroni aron pangwartahan pag-ayo ang pag-eksport niini sa US.

Kadungan sa pagkahagba sa presyo sa asukal gikan sa tunga-tunga sa dekada 1970, miigo ang grabeng kagutom sa Negros nga mibiktima sa usa ka milyong naghagong katawhan. Nakasinati og grabeng malnutrisyon ang 100,000 ka bata. Hangtud 1986, adunay 490 ka bata ang namatay sa gutom. Ug nahitabo ang mga pagnag-alsa sa mga kabus nga giduyugan sa mga demokratiko ug relihiyosong sektor nga bangis nga gisumpo sa militar sama sa nahitabong Escalante Masaker niadtong Setyembre 1985.

Kroniyismo sa industriya

Hugot ang pagsupak sa mga mag-uuma sa tubo ug mga mamumuo sa mga asyenda ug asukarera sa Negros tungod kay dili nila gustong mahitabo ang nasinati nilang gutom niadtong dekada 1980. Maugat kini sa ekonomiyang nakahikot sa tanum nga pang-eksport ug monopolyong kontrol sa dagkung burgesya-kumprador sama ni Roberto Benedicto, nga mas gipagrabe pa sa absolutong pagkontrol sa diktaduryang US-Marcos sa industriya sa asukal.

Nagsugod ang pag-antus sa mga mamumuo ug sa mga tawong nakasandig sa industriya sa asukal dihang gitukod sa diktador nga si Ferdinand Marcos Sr niadtong 1974 ang Philippine Sugar Commission (Philsucom). Gihatagan niya og monopolyong gahum ang Philippine Exchange Company, Inc. nga gipanag-iya sa higala niyang si Benedicto, sa pag-eksport sa asukal. Human niini gituboy niya si Benedicto para mangulo sa Philsucom. Gigamit ni Benedicto ang iyang pusisyon aron kunhuran ang presyo sa ginapalit nga asukal sa lokal nga merkado aron makaganansya og daku sa pagbaligya niini sa US.

Mikabat sa 27% sa kitang dolyar sa gubyerno ang naggikan sa pag-eksport sa asukal nag-una sa US. Apan mihagba ang importasyon sa US sa asukal sa Pilipinas niadtong 1974 dihang gipaubsan sa US ang sugar quota o gitakdang timbang sa ginaimport niining asukal gikan sa Pilipinas. Mihagba ang presyo niini niadtong 1977 sa $0.06 kada libra sa asukal gikan sa $0.65 kada libra niadtong 1975. Pagka-1985, mihagba pa kini ngadto sa $0.04 kada libra.

Nadaut ang mga nakatipig nga asukal sa nasud ug natukmod ang mga nagatanum og tubo nga paubsan ang ilang produksyon. Nawad-an og trabaho ang liboan ka mamumuo sa tubuhan ug asukarera. Atubangan sa maong kahimtang, daw mga buwitre silang Marcos Sr ug Benedicto nga mihakop og mga dolyares samtang gutom ang mayorya nga anaa sa produksyon. Niadtong 1977, gitukod ang National Sugar Trading Corporation (Nasutra) aron kontrolon ang pamatigayon sa asukal ug subli kining gipailalum kang Benedicto.

Niadtong 1982 gibalik sa US ang sugar quota. Pero mas ubos na kini. Pananglitan anaa sa 1.6 milyong tonelada ang gibanabanang produksyon sa asukal sa nasud pero 312,000 tonelada lamang ang sugar quota sa US niadtong 1984-1985. Nalubong sa utang ang daghang nagtanum og tubo, ug sa kadugayan, nagsirado ang mga asukarera. Kapin 190,000 ka mamumuo sa industriya sa asukal ang nawad-an og trabaho niadtong 1984.

Samtang pinaagi sa Nasutra nagpadayon ang monopolyong operasyon ni Benedicto. Ang napalit niyang kamay sa lokal nga merkado sa presyon $18.16 kada picul (60 kilo) ginabaligya niya og $63.70 kada picul sa gawas sa nasud. Sa banabana sa Kilusang Magbubukid ng Pilipinas mikita si Benedicto og $700 milyon sa unang tulo ka tuig nga operasyon niini. Mikabat usa sa $1.15 bilyon ang gikawkaw sa industriya sa asukal nilang Benedicto ug Marcos Sr gikan 1975 hangtud 1984.

Pabug-at sa industriya sa asukal

Ang bag-ohay lang nga kasamok sa hisgutanan sa ginaduso nga pag-import sa 200,000 hangtud 300,000 metriko toneladang asukal salamin sa labaw pang pagkahagbong sa industriya sa asukal sa kontrol sa mga burukrata ug negosyante. Sugod sa tunga-tunga sa 1990, ilalum sa mga palisiyang neoliberal, ang lokal nga industriya sa asukal subli-subli nga naglunang sa krisis bunga sa nagkadakung importasyon ug ismagling, ug manipulasyon sa suplay ug presyo niini. Bangga ang maong palisiya sa mga lokal nga nanag-iya og mga sugar mill, bisan og aduna usab silay pakigkunsabuhay sa mga komersyante ug ismagler aron manipulahon ang presyo sa merkado.

Hilabihang nabalaka ang masa sa Negros tungod kay ang ekonomiya sa maong isla nakasandig sa pagtanum og tubo. Kung madayon ang maong importasyon, mobaha sa merkado ang imported nga asukal ug moubos ang presyo sa lokal nga asukal. Gikabalak-ang dihadihang mawad-an og trabaho ang 66,000 ka mamumuo sa mga asukarera, ug grabeng maapektuhan ang kapin 700,000 ka tawong nagatrabaho sa mga tubuhan, ingonman ang 5-6 milyon pang dili direktang ginaempleyo sa industriya sa asukal sa lain-laing palisiya.