Gipamahayag bag-o lang ni Ferdinand Marcos Jr sa usa ka interbyu nga makatarunganon kuno ang pagdeklara sa balaod militar sa iyang amahan niadtong Setyembre 1972. Giangkon usab sa anak sa diktador nga adunay mga pagpang-abuso sa tawhanong katungod, apan nahitabo kuno kini sama “sa asamang gyera.”

Giabswelto sa maong pamahayag ni Marcos Jr ang militar ug pulis sa makalilisang nga abuso ug paglapas sa tawhanong katungod niadtong panahon sa balaod militar. Labaw niini, gusto ni Marcos Jr nga himuong normal o lagda ang maong mga pagpang-abuso, sama nga gipangatarungan kanhi ni Duterte.

Kini nga mga abuso mismo ang dili na gustong masubli sa mga mag-uumang nahinabi sa mga reporter sa Ang Bayan. Bisan taas nga panahon na ang milabay, nakapatik pa gihapon sa ilang mga alimpatakan ang kabangis nga nakakabit sa mga pangalan sa batalyon ug upisyal. Dili kanus-aman malimtan sa mga magka-tagibaryo ang nasinati nilang kabangis sa mga ginsakpan ni Marcos Sr.

Si Nay Lorena gikan sa Agusan del Norte, 17 anyos dihang mabiktima sa mga sundalo. Karon, 56 anyos na siya, apan tin-aw pa gihapon kaniya ang pagkatawo sa militar nga ginganlan niyag “mga itoy ni Marcos.”

“Kung mag-imbestiga sila, dili ka makaestorya og tarong tungod kay ang matag pangutana dunganan sa pagkulata gamit ang armas. Naay nakalimot na sa ilang apilyedo tungod sa kalisang,” saysay niya.

“Kung magrekisa sila sa among mga babaye, ginahikap ang among dughan, ang among bisong…Mga bastos gyud sila! Dili pud mi kaingon nga ‘dili, ser…’ kay kulatahon ka, dalhon ka sa ilang detatsment. Buhian ka pa kaha?”

“Kulata sa armas” ang kamangtas nga sagad nasinati sa mga mag-uuma, nga ang sala mao lang ang makatagbo og sundalo sa umahan. Ingon niini ang nahiagum ni Tatay Rolando dihang giimbestiga siya.

Mas grabe ang nasinati sa iyang mga katagibaryo. Grabeng gikulata ang iyang silingan tungod lang sa pagtubag og “Dugay na na mi dinhi, wala mi nakitang rebelde.” Ang duha ka silingan niyang tigulang gipatay human gidudahang tigsuporta sa BHB.

Hapit na usab siyang patyon dihang gidakop ug gidala sa detatsment tungod sa pasangil nga nagasuporta siya sa BHB. “Gitortyur ko. Gitangkas na ang pagkagapos kanako ug gidala sa lubnganan kung asa giuna nang gilubong ang usa ka batan-on. Gikulbaan jud ko basin ako na ang isunod.”

Ang kumander sa detatsment? “Si Sgt. Sumayo,” walay pagduhaduhang tubag ni Tatay Rolando. Kung si Nay Lorena ang pasultihon kung unsang batalyon? “29th IB, nga mas bangis kaysa sa 54th (IB),” tin-aw niyang tubag. Mipitik ang ilang mga estorya nga daw kagahapon lang nahitabo.

Paunsa malimtan ang brutalidad sa balaod militar, kung human ang 50 ka tuig, mao pa gihapong brutalidad ang ilang natagamtam sa kasamtangan. “Gamay ra kaayo ang kalainan sa mga sundalo kaniadto ug karon,” asoy ni Tatay Rolando. “Kaniadto, dungan ang kulata ug pag-imbestiga, ayha ka salberon. Karon, ition usa ang armalayt ayha mangulata.”

Gipatigbabaw ni Marcos Sr ug karon ni Marcos Jr ang pasistang panghunahuna ug impunidad nga maoy naghatag lisensya sa mga terorista sa estado nga gamiton sa labing bangis ang gahum batok sa katawhan.

Hangtud karon, walay hustisyang nakab-ot silang Tatay Rolando ug Nay Lorena, ingonman silang Tay Nardo ug Nanay Paning, nga lakip sa dili maihap nga biktima sa kabangis sa balaod militar. Magkapareho ang tubag nila. “Kami mga pobreng mag-uuma lamang. Wala kami natapos nga grado. Unsay among ipangbayad alang sa mga papeles nga ginapangayo para magkaso?”

Silang mga giyatakan ang pagkatawo sa balaod militar, nakakita sa ilang paglaum sa armadong pakigbisog. “Gitukmod sa mga abusong militar nga mosalmot ang katawhan sa armadong pagsukol,” matud ni Nay Lorena nga nagpahimangno nga basin sublion ni Marcos Jr ang gihimo sa iyang amahan. Uyon si Tay Nardo niini, “ang tubag sa martial law,” matud niya, “mag-armas na ang mga tawo. Kung parehas na ta naay armas (sa militar), dili na ta mahadlok.”

Para usab kay Tay Rolando, “Importanteng mawala dayon kining si Junior Marcos, basin iyang sundon ang pagdumala sa iyang amahan. Mas grabe pa ang anak… Kinahanglang awhagon nato ang kabatan-onan nga mosalmot sa rebolusyon, aron maundang na ang pagpangtortyur sa militar. Manglimbasog tayo!”