Manggaranon sa resorsang dagat kag duta ang banwa sang Divilacan, isa ka lugar sa prubinsya sang Isabela nga nagasandig sa Sierra Madre kag nagaatubang sa Pacific Ocean. May ara ini nga 12 barangay kag halos 6,000 residente. May lapad ini nga 89,000 ektarya. Daku nga bahin sang banwa makabig nga dutang ansestral sang mga tumandok nga Dumagat kag Agta. Gindeklarar ini nga munisipalidad sang 1969.

Sa likod sang ginalibod nga imahen nga paraiso sang banwa, atrasado ang pangabuhian kag hagmak sa kabudlayan ang pumuluyo sang Divilacan. Wala sang titulo o anuman nga pamatuod sa pagpanag-iya sang duta ang kadam-an sa mga residente. Ginahingalitan ini sang mga agalon nga mayduta, burukrata kapitalista kag ila mga dumuluong kag lokal nga kasosyo agud agawon ang duta sang mga tumandok kag mangunguma.

Duha ka engrande nga proyektong imprastruktura—ang 62-kilometro nga Ilagan-Divilacan Road kag Divilacan Airport—ang ginhimo sa banwa para sa benepisyo sang mga manug-agaw sang duta. Ginlaragway nga pag-“asenso” ang Iligan-Divilacan Road, kalsada nga nagasugpon sa banwa sa kapital sang Isabela. Pero sa baylo nga asenso, delubyo ang dul-ong sini sa pumuluyo sang matabunan sang landslide ang halos bilog nga baryo kag ulumhan sa Barangay Sapinit sang 2019. Resulta ang landslide sang ginaobra nga konstruksyon nga naghul-ab sa kilid sang kabukiran kag nag-utod sa mga kahoy nga lapusan sang kalsada. Ginapalapos ang kalsada sa protektado nga kagulangan sang Sierra Madre.

Sang 2013, gintiplang sang lokal nga gubyerno ang Agta Sapinit Tribal Council para pahanugutan ang proyekto kabaylo sang irigasyon, eskwelahan, health center kag iban pang serbisyo para sa mga taga-Sapinit. Wala nasunod bisan isa sa mga promisa nga ini. Wala nakabulig ang dalan sa mga mangunguma sa pagluwas sang ila mga produkto. Sa baylo, nangin dalan pa ini para pahapuson ang pagpang-agaw sang duta sang mga pulitiko kag lokal kag dumuluong nga negosyante sa mga ulumhan sang mga residente. Ginkatuwang sang mga manug-agaw ang mapintas nga 95th IB.

Tuig 2014 sang makahas nga gindemolis sang mga pulis kag alagad sang sadto gubernador nga si Faustino Dy Jr ang komunidad sang Barangay Dipudo para hatagan-dalan ang internasyunal nga erport. Ginsakop sini ang 112-ektaryang duta sa higad-dagat kag ang 8-ektaryang niyugan. Gamit ang iya pwesto, ginpwersa ni Dy ang mga residente para ibaligya sa iya sa kantidad nga ₱250,000 ang duta kag nagpasugot sa relokasyon. Ginsaylo sila ni Dy sa pamusod sang kagulangan nga sakup sang Northern Sierra Madre Natural Park (NSMNP). May 14 kilometro ang kalayuon sa dagat nga ginahalinan sang ila pagkaon kag pangabuhian.

Hungod nga gusto man sang estado nga patyon sila sa gutom bangud ginadumilian sang NSMNP ang pagkaingin kag pag-uling nga igakabuhi tani sang mga ginsaylo didto. Sang ulihi ginhalinan man ini sang mga mangunguma bangud sa kawad-on sang pangabuhian. Wala sang tikang nga ginhimo para kilalahon nga barangay ang relokasyon. Tubtob subong, indi tapos bisan ang gamay nga day care center sa lugar. Wala sang areglado nga sistema sa tubig kag iban nga pangpubliko nga serbisyo. Ini sa pihak sang nakatalana nga pondo para diri nga pondo nga ₱3 milyon.

Wala makalibre ang mga isla nga kabahin sang dutang ansestral sang mga Agta. Gin-agaw man sang mga Dy ang 24-ektaryang Honeymoon Island kag ginhimo nga pamasyalan sang mga turista. Ginbastos nila ang sagrado nga lulubngan sang mga Agta diri nga ginpatindugan sang negosyong resort, restawran kag iban pang pasilidad. Subong man ang ginhimo ni Dy sa Gay Island, nga “ginregalo” niya kay Jose Mari Antonez, isa ka upisyal sang Smartmatic.

Daku nga peligro nga maagaw ang duta sang mga mangunguma pagkatapos nga kanselahon sang Provincial Assessors Office ang mga deklarasyon sang duta sa banwa kag ideklarar ang mga ini bilang “dutang pangpubliko”. Mas mapadali ang pagpang-agaw sang duta nga ginadumalahan mismo sang lokal nga gubyerno. Ginabaligya sang mga ini ang primera klaseng mga duta, labi na ang mga ara sa baybayon.

Ang “dutang pangpubliko” nga para tani sa pumuluyo pila lang ang nakabenepisyo sa idalom sang estado nga nagaakto nga pinakadaku nga agalon nga mayduta. Madugay na nga nahayag sa pumuluyo sang Isabela, labi na sa mga tumandok nga Agta ang nagkalainlain nga iskema sang gubyerno sa pagpang-agaw sang duta. Sa nagligad, sa porma ini sang pagtukod sang NSMNP, National Greening Program kag subong, sa Coastal Development Plan.