Liwat nga nagbarakang sa nagligad nga eleksyon pangbarangay ang kagaruk sang reaksyunaryo nga eleksyon sa Pilipinas. Pareho sang una, gingamit ini sang mga dinastiyang pampulitika para konsolidahon ang ila gahum kag maghanda para sa masunod nga mga eleksyon.

Sugod Agosto 28 tubtob sang adlaw sang piniliay sadtong Oktubre 30, lapnagon ang kapintas kag pagpang-ipit sang mga pulitiko sa ila mga kasumpong, pagbakal sang boto, pagpasilabot sang mga dalagko nga pulitiko, agalon mayduta kag negosyante, kag interbensyon sang militar.

Yara sa 32 ka insidente lang sang kalakasan sa eleksyon ang nalista sang Commission on Elections (Comelec). Sa mga kaso nga ini, 19 ka tawo ang ginpatay samtang 19 ang napilasan. Sa report sang ahensya, wala pa 200 ang kaso sang pagbakal sang boto. Masyado ka layo ang isip nga ini sa kamatuoran.

Lapnagon nga baklanay sang boto

Sa Bukidnon pa lang, nareport ang baklanay sang boto sa tanan nga 464 ka barangay sa prubinsya. Minilyon ka piso nga pondo ang ginbubo sang mga pulitiko kag negosyante sang prubinsya para sigurohon ang pagdaug sang ila mga “manok.” Yara sa ₱700-₱1,000 ang baklanay sang kada boto para sa pagkakapitan.

Suportado sang dunot nga mga kandidato ang notoryus nga mga kriminal kabahin ang pamilya Delamace sa Cabanglasan nga nagakontrol sa tatlo ka barangay (Freedom, Dalacutan kag Silae). Nagasinampaw ang krimen sang pamilya sa mga residente, kabahin ang pagpangastigo, pagpangagaw sang duta kag pagpatay sa ila mga kasumpong.

Sa banwa sang San Fernando, wala sang ginhimo nga aksyon ang mga pulis kag suldado sa pagsabwag sang kahadlok ni Nonong Salusad, pamunuan sang paramilitar. Ginpangilkilan niya sang ₱200,000 ang mga nagdalagan sa pagkakapitan sa lima ka barangay. Sa Barangay Kibungkog, gindagit niya ang ₱750,000 nga pondo sang duha ka kandidato sa pagkakapitan nga kasumpong sang iya ginasuportahan.

Sa Sorsogon, nalista ang baklanay sang boto nga ₱300-₱1,300 para sa pagkakapitan. May mga kaso nga parehong tinawo sang mayor ang nagapadalagan nga magkasumpong nga kapitan.

Kasabwat sang pinakadalagko nga pulitiko ang mga suldado kag pulis. Sa Sorsogon, nagkatag ang mga suldado sang tag-isa ka iskwad sa mga barangay sugod sang Oktubre 27. Sa Laguna, nagtambak sang mga suldado halin sa 1st IB kag mga tangke de gyera sa banwa sang Santa Maria sugod sang Oktubre 1. Ginkatag ang mga tropa sa lugar sa tabon sang pagpabilin sang seguridad sa banwa may kaangtanan sa piniliay sa barangay.

Atake sa mga progresibong kandidato

Pareho sang nagligad, target sang mga pwersa sang estado ang mga progresibo kag makipungsodnon nga kandidato sa eleksyon pangbarangay.

Sa Batangas, gintuyo nga punggan sang 59th IB ang pagkandidato ni Ronald Ramos bilang kapitan sa Barangay Macalamcam A, Rosario. Malisyoso nga gin-akusaran siya nga may kaangtanan sa rebolusyonaryong kahublagan sa prubinsya para hatagan-rason ang pagpang-ipit sa iya.

Sa Bukidnon, mga tinawo mismo sang mayor sang banwa sang Quezon ang nanghilabot kag nangguba sa mga kandidato nga aktibista. Nahadlok ang alkalde nga magdaog sa poder ang pila ka progresibo nga mahimo mangin katimbang sa paghimakas sang pumuluyo para sa ila mga kinamatarung.

Nagpadalagan man ang National Task Force-Elcac sang pila ka mga tinawo sini sa Bukidnon. Ginpadalagan kag ginpondohan sang mga ini ang mga traydor nga “nagsurender” sa syudad sang Malaybalay kag Valencia. “Kuligot” ukon perdi tanan ang mga ini.

Wala untat ang Red-tagging sa sulsol sang mga ahente sang estado sa madamo nga bahin sang pungsod. Nalista ang mga kaso nga ini sa Cebu City, sa Tondo, Manila kag iban pa nga lugar. Nanagtag sang mga polyeto sa magkasikbit nga mga banwa sang Pavia, Zarraga kag Iloilo City sa Iloilo batuk sa mga lider nga nanguna sa paghimakas masa sa tagsa nila ka mga lugar.

Magluwas sa mga kaso sang kalakasan kag pagbakal sang boto, ginsaway sang grupo nga Kontra Daya ang pagsulay sa elektroniko nga sistema sang eleksyon sa duha ka barangay sa Cavite kag isa sa Quezon City. Base sa grupo, ang paggamit sa elektroniko nga sistema ang magapalala lang sang pagpangdaya sa eleksyon tungod mas dali ini nga matago.