Sa lagyo nga barangay sang Samar, nagapangibabaw ang kamot nga salsalon sang 8th ID sang Armed Forces of the Philippines (AFP). Layo sa mata sang publiko kag midya, ginapaluntad diri ang sikreto nga pag-abdak, detensyon kag pagbilanggo sa mga sibilyan sa ila mga komunidad kag pagpatigayon sang nagkalain-lain nga pagpang-abuso militar. Bug-os nga ginapanginbabawan sang mga yunit militar ang mga sibilyan nga awtoridad.

Pag-abdak kag ekstrahudisyal nga detensyon

Indi magnubo sa 10 ang biktima sang pag-abdak kag sikreto nga detensyon sa kampo sang 8th ID sa Barangay Maulong, Catbalogan, Samar halin pa sadtong nagligad nga tuig. Nagapabilin sila nga nabilanggo, indi mabisita sang mga himata, kag wala sang ligal nga representasyon tubtob subong. Ginpaidalom sila sa emosyonal, pisikal kag mental nga tortyur sang berdugo nga mga suldado.

Kabahin sa mga biktima sila Mariel Rebato kag Monica Ogacho, pareho nga mga bag-o nga iloy, kag ila mga lapsag. Upod nila nga ginbilanggo sa kampo sila Marygrace Tambis Bicina, Renato Chokoy Rufo kag tatlo pa ka gin-abdak sang militar sadto man Marso. Ang iban sa ila ang gin-abdak halin sa gina-arkilahan nga balay sa Calbayog City sadto pang Disyembre 2022.

Nahibal-an sang rebolusyonaryong kahublagan ang ila kahimtangan sang pila sa ila gin-abdak ang temporary nga ginhilway kag nakareport sa BHB. Kabahin sa ginbuy-an ang apat nga Pulang hangaway nga gintahasan nga magserbe nga ahente militar.

Kontrol sang militar sa kabuhi sang sibilyan

Sa anom nga banwa sa Northern Samar, kasubong nga mga bilangguan ang mga baryo kag mga suldado ang mga tigbantay.

Sa Silvino Lobos, kontrolado sang mga suldado ang pagsulod-gwa sang mga residente sa kada baryo. Sin-o man ang magkadto sa bukid ukon manrabaho ang magapirma sa logbook kag ginadakop ang sin-o man nga yara sa gwa nga wala diri. Natalana kung pila ka oras lang pwede nga mag-gwa.

Sadtong Abril, lima ka beses nga ginbomba halin sa kahawaan kag gin-istraping ang Barangay Senonogan de Tubang, Silvino Lobos. May adlaw nga lima ka beses ginpatigayon ang pagpamomba, gamit ang 10 ka rocket, kadungan ang apat ka beses nga pagpalupok sang kanyon kag pagpang-istraping. Tatlo ka mangunguma ang direkta nga ginpalukpan sang mga suldado. Magluwas diri, lapnagon ang mga krimen sang militar pareho sang pagpangawat sang manok kag kagamitan panguma, pagguba sa balay, pagbungkag sang pananom, kag iligal nga detensyon.

Halos pareho ang kahimtangan sa mga banwa sang Las Navas kag Catubig kung sa diin nakatag naman ang 3rd IB, 20th IB kag 19th IB. Bantay-sirado ang tanan nga ginadala sang mga mangunguma sa bukid. Sa pila ka baryo, bawal magpagwa sang bisan isa ka lata sang bugas kung indi ini luto kag nabutang sa balunan.

Sa Mapanas, gamay kag Palapag, ilabi nga mas hugot ang paghari militar sang 74th IB. Ginapalista sang mga suldado ang eksakto nga lugar nga pagakadtuan sang mangunguma kag ginakuhaan sila sang piktyur. Ginabawalan sila nga magdala sang bugas sa uma kag dapat nabutang sa balunan ang sardinas nga balunon. Arbitraryo nga ginapatuman ang mga lockdown sa tabon sang pagpanglaton sang Covid-19 bisan indi ini matuod.

Sa gab-e, isa-isa nga ginalibot ang tagsa ka balay agud isipon ang mga tawo nga nagadayon diri. kung magbag-o ang isip, pasabton ang upisyal sang barangay. Ginasundan kag sikreto nga ginapamatian ang pakighinun-anon sang mga taga-baryo sa ila mga panimalay. Ginapalista sa mga tindahan ang tanan nga ginbakal diri para ila nga mabantayan.

Lima ka tuig nga MO32

Sa nagligad nga lima ka tuig, naglala ang kalakasan militar sa Eastern Visayas. Gamit ang Memorandum No. 32, apat ka batalyon ang ginlapta sa rehiyon sa tunga-tunga sang Disyembre 2022 kag Pebrero agud “perdihon” ang “nabilin nga apat ka aktibong larangan gerilya” sa na-aminhan nga bahin sang Samar. Dugang ang mga ini sa tatlo ka brigada sang 8th ID nga kasamtangan ginapamunuan ni Maj. Gen. Camilo Z. Ligayo.

Kung pagasumahon, wala na sang basehan ang Memorandum 32 nga una nga ginpapanaog sang rehimen Duterte sadtong Nobyembre 22, 2018. Ini tungod ginkakas na ang “state of national emergency” sa Mindanao sadtong Hulyo 27 nga nagserbe nga basehan sini.