![]( https://philippinerevolution.nu/wp-content/uploads/2023/11/20231107.cancabato-bay-reclamation-1024x602.jpg )
Luwason ang Cancabato Bay sa reklamasyon
Napulo ka tuig sugod sang ginwasak sang storm surge nga dala sang superbagyo nga Yolanda ang syudad sang Tacloban, wala pa sa gihapon sang signipikante nga tikang ang lokal nga gubyerno para likawan nga masulit ang trahedya. Sa baylo, nagduso pa ini sang proyekto nga reklamasyon nga indi lang kabaliskaran sa pagpangaman, kundi magawasak pa sa bug-os nga ekosistema sang Cancabato Bay kag magapatay sa palangabuhian sang madamo nga mangingisda nga nagasalig diri.
Natumpok sa linaw ang madamo nga pagkabutang pareho sang guba nga balay, kagamitan kag salakyan nga ginbilin sang storm surge. Nakaapekto ini sa panguha nga isda kag manggad sa dagat. Pero imbes nga hawanan kag tinloan ang linaw, nangin solusyon sang lokal nga gubyerno ang tambakan ini kag patyon.
Tuig 2015 una nga gintulod sang lokal nga gubyerno sang Tacloban ang ₱3.46 bilyon nga proyektong Tacloban Causeway Project bilang pampugong kuno sang storm surge, solusyon sa trapiko, kag pagpauswag sang turismo. Upod ini sa iban pa nga proyekto nga taytay kag karsada sa Samar kag Leyte nga ginduso sang Japan International Cooperation Agency. Kabahin sang pondo nga pagagamiton sa konstruksyon ang mga utang sang Asian Development Bank kag iban pa nga imperyalistang institusyon.
Target sang proyekto nga magbutang sang 2.6 kilometro nga kalawigon kag masobra apat ka metro kataason nga causeway ukon nakaalsa nga sementado nga dalan sa embankment ukon baybayon sang linaw halin sa sentro sang syudad (Magsaysay Blvd.) padulong sa Barangay San Jose (Kata-isan Point). Para mahimo ini, pagatampukan sang bato kag duta ang humok nga bahin sang baybay para mangin tungtungan sang kalsada. Para indi lubos nga maharangan ang ilig sang tubig, magabutang sang mga culvert sa lima ka estratehiko nga pwesto sang istruktura.
Sugod pa lang sang proyekto, ginpamalabagan na ini sang mga apektado nga mga residente kag mangingisda. Pagahawanan sini ang baybay kung sa diin napwesto ang ila mga sakayan kag pati man ang ila mga pamalay. kahibalo sila nga indi ini lain sa patakaran sang syudad sadtong 2013 nga “40-metro no build zone” ukon pagbawal nga magtukod sang balay sa 40 metro halin sa baybay nga nagpalayas sa ila halin sa ila mga komunidad. Imbes nga matuod nga rehabilitasyon, gingamit sang gubyerno kag kasabwat sini nga dumuluong nga bangko ang bagyo para agawon sa mga mangingisda ang ila duta, pati man ang baybay kag linaw.
Sandig sa Save Kankabatoc Advocacy, isa ka alyansa sang mga residente, mangingisda kag mga maki-kinaiyahan nga grupo, wala sang basehan ang ginahambal sang JICA kag lokal nga gubyerno nga mga “benepisyo” kag “pagkinot” nga maangkon sang mga Taclobanon halin sa causeway kag reklamasyon.
Indi makapugong sa ano man nga storm surge ang causeway, hambal pa sang grupo. Wala gani ini sa husto nga lokasyon. Sa baylo, pagapunongan sini ang ilig sang tubig pagwa sa syudad nga mahimo magresulta sa mas saku kag wala nagahubas nga mga baha. Idingot sini ang palangabuhian sang masobra 1,000 ka mangingisda kag ila mga pamilya. Indi man ini makaresolbar sa trapiko tungod namalibad na nga magbyahe ang mga drayber diri. Hambal nila, wala man sila sang makuha nga pasahero sa sini nga dalan. Dako man nga bahin sang kultura kag kasaysayan sang Tacloban ang linaw.
Nasayod ang grupo nga kabahin ang causeway sa mas masangkad kag malain nga plano sang lokal nga gubyerno nga i-reclaim ukon tampukan ang 400 ektarya sang Cancabato bay kag “itransporma” ini sa sentral nga distritong pangnegosyo. “Pagapatyon sini ang linaw, kag ang bug-os nga ekosistema diri para hatagan-dalan ang pagtukod sang mga edipisyo kag komersyal nga sentro nga nagapanguna nga panginpuslan sang dumuluong nga negosyo,” hambal sini.
Indi “patay” ang Cancabato Bay, pareho sang ginapilit sang gubyerno para hatagan-rason ang mga proyektong reklamasyon. Sadtong 2003, gindeklarar pa ini sang lokal nga konseho sang syudad bilang isa ka protektado nga reservation area. Sa pagkamatuod, may 3,649 ka mangingisda halin sa 16 ka barangay ang nagapangabuhi diri. May yara ini sang danggit, tahong, seashell, alimango kag iban pa nga manggad sa dagat. May yara ini sang nabilin nga 26 ektarya nga bakawan.
Sadtong Oktubre 1 lang, ginpa-untat sang lokal nga upisina sang Department of Environment and Natural Resources ang tanan nga operasyong reklamasyon sa linaw tuga sang kawad-on sang nagaka-igo nga permit sini kag pagkaguba sang protektado nga bakawan. Sa pihak sini, padayon nga ginapangapinan sang mayor sang syudad nga si Alfred Romualdez ang proyekto.