III. MALIP-OT NGA PAGTUON LIWAT SA KASAYSAYAN
K. Ang Partido sa Panahon sang Pagpangsakop sang Hapon
Sang sakupon sang mga manugsalakay nga Hapones ang Manila sadtong Enero 1942, wala sang ginhimo nga ano man nga tikang ang liderato sang Partido agud bayaan ang syudad sa sistematiko nga pamaagi, gani wala magdugay, madali nga nadakop sang mga pasista nga Hapones ang una nga linya sang liderato. Ang ikaduha nga linya sang liderato kag ang masa nga katapuan sang Partido nga natingob man sa syudad nagpinalagyo na lang sa nagkalain-lain nga bahin sang kaumhan. Bisan pa, ang kadam-an sang mga katapuan sang Partido nagpinalagyo sa nagkalain-lain nga banwa sang Sentral Luzon pero wala man sang koordinasyon.
Ang kumperensya sang Buro sang Sentral Luzon (Central Luzon Bureau Conference) ginhiwat sadtong Pebrero 6, 1942 agud diskusyunan ang mga polisiya sang Partido sa atubang sang emerhensya nga kahimtangan. Sa kumperensya nga ini gindesisyunan nga tukuron ang isa ka gerilya nga hangaway kag ginhimo nga lehitimo ang pagsaka sang ikaduha nga linya sang liderato sa sentral nga pamunuan. Si Vicente Lava nga nangin pangkabilugan nga sekretaryo napilian nga wala makatambong sa pulong bangud nag-atras siya sa probinsya sang Rizal. Pagkatapos sang masobra isa ka bulan, sadtong Marso 29, gintukod ang Hukbong Bayan Laban sa Hapon (Hukblahap) sa Sityo Bawit, Baryo San Lorenzo, Cabino, Nueva Ecija.
Samtang, duha ka prinsipal nga lider sang Partido ang nadakpan, sanday Abad Santos kag Capadocia, ang nagpasugot nga magkooperarr sa mga Hapones sa paghingyo sa mga katapu sang Partido nga mag-untat na sa pagpakig-away. Bisan pa, nagmasakit sang malala si Abad Santos kag gindakop sang Partido si Capadocia sang hana na niya nga tigayunon ang pagpakigkompromiso. Bisan pa, ginpabag-o sang Partido si Capadocia.
Ang Partido kag hangaway ginbase sa minuro sang Bukid Arayat. Madali nga natumod sang mga Hapones ang amo nga duog bilang base sang Partido kag sadtong 1943, ginlunsar sang mga Hapones ang gintawag nga March Raid nga naglab-ot sa pagkabihag sang madamo nga mga nagapamuno nga kadre kag katapu sang Partido.
Sa natabo nga pasikop nga pagpangsalakay, ang mga pumuluyo sa palibot sang Bukid Arayat nagbululagay kag nagtinguha nga maglusot sa magagmay nga grupo; sa amo nga pamaagi, madamo nga nagapamuno nga kadre kag katapu ang nabihag. Sa tuyo nga buhinan ang kahalitan nga bunga sang opensiba sang kaaway, ginpatindog sang liderato nga Vicente Lava ang polisiya nga "mag-atras agud magpangapin".
Ang polisiya nga "mag-atras agud magpangapin" nagakahulugan sang pagbungkag sang tanan nga "iskwadron" (kusog-kumpanya) kag iban pa nga yunit nga kusog-platun sang Hukbalahap agud himuon nga magagmay nga yunit sang tatlo tubtub lima ka hangaway. Gintib-ong sini ang taktikal nga pagkapasibo kag pagkawala sang inisyatiba sa atubang sang kaaway. Nagsanto ini sa polisiya nga "magpanago" sang USAFFE.
Sadtong paghiwat lang sang Kumperensya sa Bagumbali sa ulihi nga bahin sang Septyembre 1944 gindeklarar sang Partido nga sala ang polisiya nga "mag-atras agud magpangapin", kag liwat nga gintukod ang mga "iskwadron" sang Hukbalahap agud tigayunon ang opensiba sa kaaway. Matapos desisyunan kag ipatuman ang isa ka polisiya sa aktibo nga pagpakig-away, nagpabaskog ang armado nga kusog sang banwa. Pero sang ginadesisyunan ang polisiya nga ini, ang Hangaway Pangkahawaan sang Estados Unidos nagasugod na pangbomba sa Pilipinas bilang paghanda sa dalagkuan nga paglunsar sang pwersa militar sang imperyalismo nga Amerikano.
Bisan gintadlong ang polisiya nga "mag-atras agud magpangapin" kag gintaktak sa katungdanan si Vicente Lava halin sa pangkabilugan nga sekretaryo, nagpabilin siya bilang katapu sang Komite Sentral agud magpalapta, upod sang iban pa, sang Tuo nga oportunista nga linya. Gindesisyunan sang Kumperensya sa Bagumbali nga ihanda ang pagtukod sang Democratic Alliance para sa parlamentaryo nga paghimakas sa pagbalik sang imperyalismo nga Amerikano kag gubyerno nga Komonwelt.
Party Constitution Bottom
I II III IV V
Back to top
|
