Pila ka adlaw antes ang ika-50 anibersaryo sang layi militar ni Ferdinand Marcos Sr, wala sang huya nga ginpangapinan ni Ferdinand Jr ang mga krimen batuk sa pumuluyo sang iya amay nga diktador. Ginsiling pa niya nga “normal lamang” ang mga pagpang-abuso nga militar bangud sa kahimtangan nga may gera sadto sa aton pungsod.

Sa atubang sang tuyo nga ilubong sa limot kag kabutigan ang mga krimen sang diktaduryang Marcos, obligado nga palab-ason naton, ipahanumdom kag balik-balikan ang makangilidlis nga mga handurawan sang 14-tuig nga pagginahum militar ni Marcos Sr. Partikular sa mga pamatan-on, dapat maid-id nga tun-an ang aton kasaysayan, sikwayon ang pagpangtiko, ipangibabaw ang kamatuoran kag magkuha sang mga leksyon.

Kaangut sini, ginpaggwa sang Ang Bayan ang serye sang mga artikulo subong nga tuig: “Pagbalik-tanaw sa mga masaker sa mga Moro sa panahon ng diktadurang US-Marcos” (Ang Bayan, Marso 21), “Malalagim na alaala ng mga pagmasaker ng diktadurang Marcos,” “Masaker sa Sag-od” (Abril 12); “Ang Masaker sa Tulay ng Bacong River sa Culasi” (Abril 13); “Ang Madugong Huwebes sa Escalante City” (Abril 14); “Isang Madugong Linggo ng Hunyo sa Daet” (Hunyo 25); “Masaker sa San Rafael, Bulacan: Ang mga Bulaklak ng Inang Bayan” (Hunyo 27); kag “Ang Masaker sa Guinayangan, Quezon” (Hunyo 28).

Pila lang ini sa masobra 900 masaker sa bilog nga pungsod nga nalista sang mga rebolusyonaryong pahayagan kag sang ginbansagan nga “mosquito press” (ang mga pahayagan kag dyornal nga indi kontrolado sang mga kroni ni Marcos).

Masaker sa Ibajay River

Nagahimo sang ila hilikuton propaganda kag pag-organisa sa Barangay Naligusan, Ibajay, Aklan ang semi-ligal tim nanday Edward L. Dela Fuente sang Abril 12, 1984 sang salakayon sila sang mga suldado sang 47th IB-PA. Nakaatras ang tim nga naarmasan lang sang mga malip-ot nga pusil. Sang makatabuk sa Ibajay River sa dulunan sang mga barangay Agdugayan kag Unat sa pareho nga banwa, gin-ambus sila sang mga tropa sang Philippine Constabulary (PC) nga ginpamunuan ni Major Wilfredo Blanco.

Napatay sa ambus si Alyas Johnny samtang nadakup nga buhi sanday Dela Fuente (Ka Ponso) kag Antonio Diore Mijares, pero mga pilason. Sa baylo nga hatagan sang pauna nga panabang kag respetuhon bilang mga “prisoner of war” (POW), nag-agi sang grabeng pagpaantus sanday Dela Fuente kag Mijares antes sila patyon. Suno sa mga nakasaksi nga mangunguma, gingapos sang alambreng may tunok (barbed wires) ang mga kamot sang duha ka bihag, ginpaguyod sa kalabaw halin sa pangpang sang Ibajay River padulong sa kalsada sang Unat nga may isa ka kilometro ang kalayuon. Ginbansagan ang masaker nga ini bilang “Bloody Holy Thursday”.

Iban pang mga masaker

Ginpaulanan sang bala ang balay sang pamilya Gumapon sang tribong Subanon samtang sila nagakatulog sa Sityo Gitason, Barangay Lampasan, banwa sang Tudela sa Misamis Occidental sang Agosto 24, 1981. Ang nang-istraping amo ang mga katapu sang paramilitar nga ginatawag nga Rock Christ, isa ka panatikong grupo nga nagaserbi man sa militar. Sa 12 nga nagakatulog sadto sa balay, 10 ang napatay lakip ang isa ka lapsag.

Sa banwa sang Talugtog, Nueva Ecija gindakup sang militar ang 5 ka tawo nga may mga edad 20 anyos sang Enero 3, 1982 bandang alas-7:00 sang gab-i. Masunod nga adlaw, nakita sila nga wala na sang mga kabuhi. Ginbansagan sila nga mga “tagasuporta sang kahublagang komunista.”

Sa Zamboanga del Sur sang Pebrero 12, 1982, ginpatay ang 12 katawo agud itimalos ang pagkapatay sang isa ka lider sang Ilaga sa kamot sang Bagong Hukbong Bayan (BHB). Ang mga kriminal mga katapu sang notoryus nga grupong Ilaga, isa ka teroristang kulto nga bantog sa kanibalismo (pagkaon sang tawo) kag nagaserbi man bilang mga Civilian Home Defense Forces.

Sa Bayog, Zamboanga del Sur, sang Mayo 25, 1982 naghulog sang mga bomba ang mga eroplano sang Philippine Air Force sa Barangay Dimalinao. Tatlo ang napatay kag walo pa ang napilasan. Pagtimalos kuno sang militar ang pagpamomba sa komunidad bangud sa pagkapatay sang isa ka suldado sa isa ka inaway sa mga Pulang hangaway sang BHB.

Samtang sa Barangay Masaymon, banwa sang Hinunangan, Southern Leyte walo katawo ang ginmasaker sang mga tropa sang 357th PC Company sang Marso 23, 1982. Anum sa walo nga biktima tatlo tubtob 18 tuig lamang ang edad.