Kasagarang ginareklamo sa katawhan sa Barangay B, usa ka baryo sa Visayas, ang pagpanakit sa ilang kalawasan, labina sa bagtak ug tiil. Tantya nila, gumikan kini sa kainit sa pagsakay sa motor sa taas nga pagbyahe sa humay ug uban pa nilang produkto padulong sa merkado. Dili kalikayan nga mabasa og tubig ang ilahang tiil tungod sa lubak-lubak nga dalan nga gakahimong gagmayng sapa kung ting-ulan.

Nasayod ang mga mag-uuma nga kini nga pagpanakit dili lamang hisgutanang medikal kundili sa pagpasagad sa dunot nga gubyerno nga ayuhon ang guba-gubang dalan padulong sa ilahang baryo. Naamgohan nilang gikurakot na ang milyun-milyong gigahin kuno alang sa pagbutang og mga far-to-market road nga gipanghinambog sa AFP ug NTF-Elcac.

Sa usa ka konsultasyon, nadesisyonan sa lokal nga asosasyon dinhi nga ayuhon ang ilahang dalan pinaagi sa dagyaw-alayon (o pahina), usa ka tradisyunal nga porma sa mutwal nga pagtinabangay sa umahan sa mga kabus nga mag-uuma. Pipila lamang ang miapil sa sinugdanan apan sa wala madugay nakita usab sa uban ang bentahe para niini. Miabot sa 60-120 ka tawo gikan sa upat sa unum ka sityo ang nagtampo og kusog-pamuo sa proyekto.

Nagtukod ang mga mag-uuma og mga tim aron siguruhon ang matag katungdanan ug ang-ang sa proyekto. Sa matag lakang, gisiguro nilang nagaganar ang demokrasya, naproteksyunan ang mga trabahador ug nagapabilin ang maayong relasyon sa matag usang nagasalmot sa dagyaw-alayon. Ginasiguro sa kababayen-an, katambayayong ang mga bata sa baryo, nga adunay igong pagkaon ang mga nagpahina. Anaay tighimo og iskedyul sa mga tumatambong ug tigsiguro nga hapsay ang bahinay sa trabaho. Anaa usab sila’y gibutang nga grupo nga makig-istorya aron kuhaon ang suporta sa mga mag-uumang mas hayahay sa kinabuhi. Anaa usay nangalap og rekurso alang sa proyekto.

Kausa sa isa ka semana ang pag-dagyaw-alayon alang sa pag-ayo sa dalan. Mohunong lamang sila kung aduna silay daghang gimbuhaton sa uma o kung nagalunsad og pangyagaw nga operasyong kombat ang pasistang militar ug pulis. Gawas sa balong pagkaon, nagdala usab sila og himan sama sa pala, piku, sundang ug uban pa.

Napaduso sa mga mag-uuma sa mga upisyal sa barangay nga mogahin og bugas ug badyet pangsud-an alang sa mga nagatrabaho. Ang pipilang adunay lapad nga umahan mitampo og usa hangtud duha ka sakong humay. Naghatag usab og kwarta para sa bugas ug sud-an ang mga milabayng trak nga nagahakot og mga produktong agrikultural.

Kadaghanan sa kalalakin-ang anaa sa hustong pangedaron ang nagatrabaho sa dalan samtang ang bata ang nagasag-ub og ilimnong tubig ug uban pang gaang gimbuhaton nga gisangon kanila. Ayha sila motrabaho, nagahisgot una sila aron hiusahan ang mga gimbuhaton sa maong adlaw. Subling maghisgot ang tanan pagkahuman sa trabaho aron maases ug makuha ang mga komentaryo.

Sa sugod, nagduha-duha ang pipila ka mag-uuma tungod kay basin atakehon sila sa pulis ug militar sa pagpaningkamot nilang ayuhon ang ilang panginabuhian. Apan napatigbabawan nila ang kahadlok tungod nasayod silang walay iligal o kriminal sa ilahang ginabuhat. Nakiglambigit sila sa mga upisyal sa barangay para siguruhong dili sila samukon. Sa ulahi, gilakip na usab sa pagbayanihan ang ubang proyektong imprastruktura sa barangay.

Nahimong inspirasyon ang nindot nga kasinatian sa Barangay B alang sa duha ka kasikbit nga barangay. Sa Barangay A, giayo pinaagi sa dagyaw-alayon ang mga dalan para sa ilahang karuwahe, motorsiklo ug trak sa paghakot og mga humay, mais, tubo, pinya, gulay ug uban pang produkto. Napalihok ang 30 hangtud 40 ka tawo gikan sa tulo sa unum ka sityo. Ķausa ka beses sa isa ka semana ang ilahang bayanihan.

Sa Barangay K, miapil ang 50 hangtud 80 ka tawo gikan sa upat ka sityo. Palay, mais, binggala ug uban pang lagutmon ang produkto sa barangay. Duha ka beses ginahimo ang dagyaw-alayon, nga kaniadto ginahimo lamang sa mga umahan, apan karon gilakip na ang uban pang gimbuhaton.

Briktru sa mga mag-uuma ang pagkumbinsi sa mga mas taas nga saring nga mag-uuma nga mosalmot sa dagyaw-alayon. Ang kaniadto halos walay tingog nga mga kabus ug ubos sa hatungang mag-uuma kalmado at kugihan karon sa pagpamahayag, ug nakabig ang suporta sa mas taas og hut-ong o saring nga sa sugod nagduha-duha pa.