Maysa tawen pay laeng manipud timmipon ni Kadua Yuds iti New People’s Army, ngem saanen a baro kanyana ti panagiggem ti paltog. Napadasan nan ti nagarmas, kakuyog ti angkan na, tapno salakniban ti daga da laban kadagiti managgamrud.

Deka-dekadan ti risiris iti nasurok 100 ektarya a daga a kukua ti angkan ni Ka Yuds. Nadam-eg ti makuna a daga ken nabunga dagiti mula ditoy. Agarup 2/3 daytoy ket patag nga namulaan ti 700 niyog ken nagduduma a prutas kas ti lansones, marang ken durian.

Idi dekada 2000, pinosisyonan ti pamilya a napeklan iti kinaagum ti daga da Ka Yuds. Katinnulong ti maysa a despotiko nga abogado, tinagikua daytoy ti daga.

Idi 2004, inokupa da Ka Yuds ti daga tapno bawyen daytoy. Insigida a sinampaan ida ti kaso a “forcible entry” wenno pwersaran a panagserrek uray pay adda pammaneknek da iti panagtagikua. Sinango da ti kaso ket napaneknekan iti korte nga isuda ti lehitimo a makinkukua iti daga.

Saan a nagsardeng ti aggamgamrud ti daga ken rinugianan ti naranggas a panangatake iti pamilya ni Ka Yuds. Iligal daytoy a pinaputed dagiti puon ti niyog gapu ta daytoy kano ti puon ken gapu ti risiris. Nag-arkila ti aggamgamrud ti 20 chainsaw operator a kinuyog ti 60 armado a gwardya tapno ipatungpal daytoy.

Tapno salakniban ti bukod ken teritoryo da, gimmatang ken nagpadur-as kadagiti armas ti angkan ni Ka Yuds.

Immirteng ti risiris idi pinaltugan ken napapatay ti armado a goons ti aggamgamrud ti maysa a para-uli ti niyog nga inempleyo da Ka Yuds. Nakabantay idi ni Ka Yuds iti para-uli ken kasinsin na, ket binales da ti putok ti gwardya.

Kalpasan daytoy, pinuoran dagiti maton dagiti balay ken dadduma a sanikua da Ka Yuds. Gapu iti daytoy, mapilitan da a panawan dagiti balay da kada rabii. Iti maysa a gundaway, inambus da dagiti gwardya a nakaawit iti sulo a pangpuor iti dadduma pay a balay. Nakumpiskar manipud kadagiti gwardya ti maysa a shotgun ken granada. Iti nakasina nga insidente, pinaputukan da Ka Yuds dagiti gwardya a kakuyog dagiti chainsaw operator tapno atipaen ti panagputed kadagiti puon ti niyog.

Dimmanon ti maysa bulan ti agarup inaldaw a panagatake dagiti gwardya. Kadaytoy a panawen, naputed da amin a niyog ken inraman pay ti dadduma a puon ti prutas. Nakikumplot iti militar ti mangngagum ti daga. Dua a kapitan ti militar ti direkta a nakibiang iti kaso. Adda pay dagiti gundaway a tinutukan dagiti soldado da Ka Yuds ken ginandat nga ambusen.

Iti bangir daytoy, saan a nagun-gun ti panaglaban da Ka Yuds. Iti panaglabas ti panawen, in-inut da a napaatras ti mangag-agum ti daga. Kalpasan a mapapanaw dagiti goons ken soldado iti daga, naurnos a nakapusisyon dagiti kabagyan ni Ka Yuds. Naisubli da ti agarup naibus da a mula ken napadur-as ti produksyon. Nagbalin da a paset ti nalawlawa nga organisasyon ti mannalon. Indauloan ni Ka Yuds ti organisasyon da ken intakder ti maysa a kolektibo a pagubraan.

Iti simmaruno a tawtawen, nagbalin nga aktibo ni Ka Yuds iti nalawlawa a pannakidangadang ti mannalon. Indauloan na dagiti negosasyon ken pannakidangadang para iti karbengan dagiti mannalon iti daga, panagtulong kadagiti biktima ti demolisyon, panangsalaknib kadagiti Lumad laban iti panangagum iti daga a nainsigudan ken panagsupiat iti panagserrek dagiti manangdadael a proyekto kas ti minas ken plantasyon.

Iti sango ti pananglipit ken pangta iti biag na, nagdesisyon isuna nga agpasanktwaryo iti proteksyon ti armado a tignayan, ken iti saan a nabayag, sibubukel a panawen nga agtignay kas Nalabbaga a mannakigubat.

Naregget ni Ka Yuds iti uneg ti NPA. Nagserbi isuna nga pagadawan iti adal kadagiti tungtungan iti daga. Pino ken nalawag na a maipalpalawag dagiti ramut ti risiris iti daga ken ti umno nga aramiden maipanggep kadaytoy.

“Saan nga umanay ti ligal a pannakidangadang tapno magun-od ti karbengan iti daga,” segun kenni Ka Yuds, basar met laeng iti kapadasan na. “Kasapulan nga agiggem ti armas tapno batugan ti kinaulpit ti agar-ari a dasig ken dagiti kakumplot da iti gubyerno.”

(Manipud iti Ang Kalihukan, opisyal a pagiwarnak ti NDF-North Central Mindanao.)