Naggun-od ti inisyal a balligi dagiti residente ti maysa a barangay iti Jasaan, Misamis Oriental idi temporaryo nga ipasardeng dagiti operasyon ti maysa a kumpanya a karaman iti panagkalkali iti darat para iti proyekto kasilpo ti Dolomite Beach iti Manila Bay ti sigud a rehimen Duterte. Idi Setyembre 7, napasardeng ti maysa a lokal a timpuyog dagiti residente ti Barangay San Nicolas iti nakuna nga ili, ti manangdadael a dredging operation ti kumpanya a Premium Megastructure, Inc. (PMI).

Napnuan danag dagiti residente ti Barangay San Nicolas ken dagiti kaasideg na a barangay. Agop-operasyon iti akinngato a paset ti Kabulig River ti planta nga hydropower ti kumpanya a Mindanao Energy (Minergy) manipud pay idi 2013. Idi pay a pagdandanagan dagiti residente nga amangan nu mareggaay ti dam nga mangilinned kadagiti komunidad da. Pakpakaruen ti operasyon ti PMI ti makuna a pangta.

Laksid iti peggad iti komunidad, manangdadael iti aglawlaw ti panagkwari ken dredging ti kumpanya.

Ania ti PMI?

Nangrugi kas kumpanya a konstruksyon ti PMI sadiay Leyte idi 2012. Immado dagiti operasyon na kalpasan a maparaburan ti pampubliko a kontrata iti panagaramid ti haywey iti Leyte. Ngem kapartakan ti panagdakkel ti kumpanya iti poder ti rehimen Duterte nu sadinno a nagpalawa daytoy ti operasyon iti reklamasyon ken dredging. Tagikua daytoy ni Alfredo Comendador Jr.

Iti Region 10, kangrunaan nga adda iti dredging iti darat dagiti operasyon na. Nayon iti pannaka-iraman iti perwisyo a tugot na iti rehiyon, karaman met ti kumpanya kadagiti manangdadael a proyekto nga imprastruktura iti sabali a paset ti pagilian. Laksid iti Dolomite Beach, kontraktor ti kumpanya iti proyekto a Cebu-Cordoba Link Expressway ken Bataan Transhipment Hub (BTH), agpada a maibilbilang iti kadadakkelan a proyekto nga imprastruktura ti estado. Ti BTH ket proyekto a sangladan a mangigabur ti 235 ektarya a daga iti Mariveles Bay.

Manangdadael a dredging

Idi 2021, nagsumite ti aplikasyon ti PMI para iti panagkwari iti Kabulig River a masarakan iti Barangay San Juan ken kadagiti kaasideg na a barangay a San Isidro ken Solana iti Jasaan. Plano ti PMI a bunagen ti nakali a graba manipud iti Barangay Los Banzon, iti pada nga ili, ken ipan sadiay Manila Bay para iti reklamasyon. Insigida daytoy a sinupiat dagiti residente.

Madandanagan dagiti residente iti biag da gapu ta mabalin nga iyanod iti layos ti uppat a purok ti barangay. Maapektaran met dagiti agnanaed asideg iti baybay iti Barangay Bubuntugan ken Lower Jasaan.

Nagurnong ti pirma dagiti kameng ti timpuyog iti bukbukod da a barangay tapno ipetisyon ti panagpasardeng kadagiti operasyon ti PMI. Inyasideg da daytoy iti munisipyo iti Jasaan. Sigida da met a nagsumite ti petisyon kadagiti opisina ti Department of Environment and Natural Resources (DENR) iti munisipyo ken probinsya.

Idi Marso 13, 2022, natuloy ti operasyon ti PMI. Pinalubusan ti sigud a barangay kapitan ti San Nicolas a ni Warren Manggo, a rentaan ti kumpanya ti 15 ektarya a daga ti residente a ni Sabas Tagarda. Panagpampambar na “awan simmupiat a residente iti panagserrek ti PMI.” Gapu kadaytoy, nagisampa ti kaso a “falsification of public document” iti Ombudsman dagiti residente laban kenni Manggo.

Nakaro pay, nakalanad iti permit ti PMI a dredging ti aramiden da iti San Nicolas, ngem iti aktwal, panagminas ti black sand ti inaramid ti kumpanya.

Gapu kadaytoy, aglalo pay a pimmigsa ti panagsalangad dagiti residente. Sinaklaw iti signature campaign da dagiti dadduma pay a barangay a maapektaran ti proyekto ken nagprotesta da iti sango ti agtultuloy nga operasyon ti PMI. Karaman iti iruprupir dagiti residente ti panaglabsing ti PMI iti inkeddeng a graba nga alaen.

Ammo dagiti residente ti San Nicolas a saan pay a nagleppas ti laban da. Maawanan ti bileg ti naibaba a temporary restraining order (TRO) iti kumpanya itatta a Disyembre. Kasta met, agtultuloy ti panagkwari na kadagiti kaasideg a baryo ti San Isidro ken Solana. Agtultuloy da a tumakder para iti daga da ken iti aglawlaw.