Nag-angkon sang inisyal nga kadalag-an ang mga residente sang isa ka barangay sa Jasaan, Misamis Oriental sang temporary nga napauntat ang mga operasyon sang isa ka kumpanyang may kahilabtanan sa pagkutkot sang balas para sa proyekto may kaangtanan sang Dolomite Beach sa Manila Bay sang anay rehimen Duterte. Napauntat sang isa ka lokal nga hugpong sang mga residente sang Barangay San Nicolas sa nasambit nga banwa, ang mapanghalit nga dredging operation sang kumpanya nga Premium Megastructure, Inc. (PMI) sadtong Setyembre 7.

Puno sang kahangawa ang mga residente sang Barangay San Nicolas kag mga kasikbit nga barangay sini. Naga-operasyon sa mataas nga bahin sang Kabulig River ang planta nga hydropower sang kumpanya nga Mindanao Energy (Minergy) halin pa sadtong 2013. Sadto pa ginakabalak-an sang mga residente nga basi mahugno ang dam nga magalumos sa ila mga komunidad. Ginpalala sang operasyon sang PMI ang nasambit nga pamahog.

Magluwas sa katalagman sa komunidad, mapangwasak sa kinaiyahan ang pagkwari kag dredging sang kumpanya.

Ano ang PMI?

Nagsugod bilang kumpanya nga konstruksyon ang PMI sa Leyte sadtong 2012. Nag-uswag ang mga operasyon sini pagkatapos mabugayan sang pampubliko nga kontrata sa paghimo sang haywey sa Leyte. Pero pinakamadasig ang pagdako sang kumpanya sa idalom sang rehimen Duterte kung sa diin nagpasangkad ini sang operasyon sa reklamasyon kag dredging. Ginapanag-iyahan ini ni Alfredo Comendador Jr.

Sa Region 10, nagapanguna nga yara sa dredging sang balas ang mga operasyon sini. Dugang sa pagpasilabot sa kahalitan tuga sini sa rehiyon, may kahilabtanan man ang kumpanya sa mapangwasak nga mga proyektong imprastraktura sa iban nga bahin sang pungsod. Magluwas sa Dolomite Beach, kontraktor ang kumpanya sa proyekto nga Cebu-Cordoba Link Expressway kag Bataan Transhipment Hub (BTH), pareho nga kabahin sa pinakadalagko nga proyektong imprastraktura sang estado. Ang BTH ang proyekto nga dulungkaan nga magatambak sang 235 ektarya nga duta sa Mariveles Bay.

Mapangwasak nga dredging

Sadtong 2021, nagsumite sang aplikasyon ang PMI para sa pagkwari sa Kabulig River nga makit-an sa Barangay San Juan kag sa kasikbit sini nga mga barangay sa San Isidro kag Solana sa Jasaan. Plano sang PMI nga hakuton ang nakutkot nga graba halin sa Barangay Los Banzon, sa pareho nga banwa, kag dalhon sa Manila Bay para sa reklamasyon. Gilayon ini nga ginpamatukan sang mga residente.

Nagakahangawa ang mga residente sa ila kabuhi tungod mahimo nga anuron sang baha ang apat ka purok sang barangay. Maapektuhan man ang mga nagapuyo malapit sa baybayon sang Barangay Bubuntugan kag Lower Jasaan.

Nangalap ang mga miyembro sang hugpong sang pirma sa tagsa nila ka barangay para ipetisyon ang pag-untat sa mga operasyon sang PMI. Ginpalapit nila ini sa munisipyo sang Jasaan. Gilayon man sila nga nagsumite sang petisyon sa mga talatapan sang Department of Environment and Natural Resources (DENR) sa munisipyo kag prubinsya.

Sadtong Marso 13, 2022, nadayon ang operasyon sang PMI. Nagpasugot ang anay barangay kapitan sang San Nicolas nga si Warren Manggo nga arkilahan sang kumpanya ang 15-ektarya nga duta sang residente nga si Sabas Tagarda. Rason niya “wala sang may namalabag nga residente sa pagsulod sang PMI.” Tungod diri, nagpasaka sang kaso nga “falsification of public document” sa Ombudsman ang mga residente batuk kay Manggo.

Mas malala pa, nabutang sa permit sang PMI nga dredging ang ila nga pagahimuon sa San Nicolas, apang pagmina sang black sand ang ginhimo sang kumpanya sa aktwal.

Tungod sini, ilabi pa nga nagbaskog ang pagpamatuk sang mga residente. Ginsakop nila sa ila signature campaign ang iban nga mga barangay nga maapektuhan sang proyekto kag nagprotesta sila sa atubang sang nagapadayon nga operasyon sang PMI. Upod sa ginaduso sang mga residente ang paglapas sang PMI sa gintalana nga kadamuon sang graba nga pagakuhaon.

Nasayod ang mga residente sang San Nicolas nga indi pa natapos ang ila away. Mawad-an sang dulot ang ginpapanaog nga temporary restraining order (TRO) sa kumpanya subong nga Disyembre. Amo man, nagapadayon ang pagkwari sini sa kasikbit nga mga baryo sang San Isidro kag Solana. Padayon sila nga manindugan para sa ila duta kag sa kinaiyahan.