Wa­lay nag­too sa bag-o­hay nga dek­la­ra­syon ni Fer­di­nand Marcos Jr nga wa­la nay “ak­ti­bong na­ta­rang ge­ril­ya” ang Ba­gong Huk­bong Ba­yan (BHB) sa ti­bu­ok na­sud. Naob­li­ga bi­san ang Ar­med Forces of the Phi­lip­pi­nes (AFP) nga supa­kon ki­ni ug gii­ngon na lang nga “hu­yang” ang na­ha­bi­ling 11 ka na­ta­ran sa BHB. Ma­tud sa AFP, 1,500 na la­mang ka Pu­lang mang­gu­gu­bat ang na­bi­lin sa katapusan sa 2023.

Nag­sil­bi ang mga pa­maha­yag ni Marcos ug sa AFP sa ti­ngu­ha ni­lang agnihon ang mga lang­yawng ka­pi­ta­lis­ta. Gi­pa­ga­was ni­lang wa­la o hu­yang na ang BHB pa­ra ha­ta­gag da­lan ang pag­pa­ngaw­kaw sa dag­kung lang­yawng kum­pan­ya sa yu­ta ug na­tu­ral nga ba­han­di sa na­sud.

Pag­bu­bu og pwer­sa ug kwar­ta

Gi­na­pang­hi­ma­kak mis­mo sa kau­ga­li­ngong li­hok sa re­hi­men ang maong mga pa­ma­ha­yag. Lu­yo sa ba­lik-ba­lik nga mga dek­la­ra­syon sa “pa­ra­digm shift” (o pag-u­sab sa po­kus) sa AFP, da­kung ba­hin sa mga ba­tal­yon nii­ni ang na­ka­dep­loy pa gi­ha­pon sa mga te­ri­tor­yo sa BHB. Wa­lay gi­bal­hin nga pwer­sang mi­li­tar alang sa gi­pang­hi­nam­bog ni­lang “ekster­nal nga de­pen­sa.”

Nag­pa­bi­ling anaa sa 60,000-70,000 ka tro­pang pang­kom­bat sa mi­li­tar ug pu­lis (o 150 ka ba­tal­yon sa AFP ug PNP nga mga yu­nit pa­ra sa kontra-in­sur­hen­siya) ang na­ka­pu­kos ba­tok sa huk­bong ba­yan sa ti­bu­ok na­sud. Adu­na usay 50,000 ka pwer­sang pa­ra­mi­li­tar ug pag­tu­kod og mga kam­po mi­li­tar sa ga­tu­san ka ba­ra­ngay sa ti­bu­ok na­sud. Kung too­han ang re­hi­men sa gi­na­sul­ti nii­ning “na­ha­bi­ling” Pu­lang mang­gu­gu­bat, ang matag usa ka Pu­lang mang­gu­gu­bat moatbang sa 80 ka sun­da­lo, pu­lis ug pa­ra­mi­li­tar.

Gi­pa­da­ku usab ni Marcos ang bad­yet sa AFP og ha­los 40% gi­kan ₱203.4 bil­yon niad­tong mi­la­bayng tuig ngad­to sa ₱282.7 bil­yon ka­rong tui­ga. La­kip din­hi ang ula­hing-mi­nu­tong gi­sal-ut nga ₱6.17 bil­yon sa bica­me­ral nga ko­mi­te sa se­na­do ug kong­re­so. Da­kung ba­hin sa pon­do sa mi­li­tar ma­pa­du­long sa mga jet fighter ug dro­ne nga gi­na­ga­mit sa hu­ngog ug de­ka­den­teng kam­pan­ya sa ae­ri­al bom­bing, pag­pa­ngan­yon ug to­do-lar­gang ope­ra­syong mi­li­tar sa ka­ba­ni­kan­han. Nag­ga­hin usab og ₱3.18 bil­yon alang sa Na­tio­nal Task Force-Elcac.

Sa aktwal, ma­ka­nu­na­yon ug wa­lay sal-ang ang mga focu­sed mi­li­tary ope­ra­ti­on nga nag-u­sik-u­sik sa la­bing da­kung pon­do sa dag­hang re­hi­yon sa na­sud. Sa Sout­hern Min­da­nao, na­ka­deploy pa gi­ha­pon ang 19 ka ba­tal­yon ila­lum sa kontrol sa 10th ID lu­yo sa ka­pin usa ka tuig na nga dek­la­ra­syon nga “in­sur­gency-free” na ang re­hi­yon. Gi­pa­bi­lin usab ug gi­na­pon­do­han sa re­hi­men ang 400 ka de­tatsment sa CAFGU, ug 13 ka pwer­sang pa­ra­mi­li­tar sa re­hi­yon.

Sa Eas­tern Vi­sa­yas, gi­pa­maha­yag mis­mo sa 8th ID nga pa­da­yon nii­ning pa­li­hu­kon ang 14 ka ba­tal­yon (o tug­bang sa 5,600 ka sun­da­lo) sa ti­bu­ok re­hi­yon aron “guk­don” ang ku­no na­ha­bi­ling 119 ka Pu­lang mang­gu­gu­bat sa mga pru­bin­sya. Gii­ngon usab sa ku­man­der sa di­bi­syon nga pa­ga­ga­mi­ton nii­ni ang ta­nang ar­mas mi­li­tar aron “hut­don” na ang huk­bong ba­yan.

Sa Ca­ga­yan Val­ley, nag­pa­da­la og 100 ka bag-ong sun­da­lo ang 5th ID ka­ni­ad­to lang Ene­ro 16 aron “hing­pit nga pu­ka­non ang in­sur­hen­si­ya sa ti­bu­ok lang­kub sa di­bi­syon.” Suk­wa­hi ki­ni sa pag­pang­hi­nam­bog sa ku­man­der sa 5th ID niad­tong Di­syembre 2023 nga “wa­la nay ka­ta­kus” nga mag­lun­sad og gim­bu­ha­tong pu­li­ti­ko-mi­li­tar ang huk­bong ba­yan sa re­hi­yon ug ma­ki­ta na ni­la ang “hing­pit nga ka­dau­gan” ba­tok sa BHB ka­rong unang ba­hin sa tuig.

Ma­ka­ta­ru­nga­nong pag­su­kol

Sa aktwal, na­ga­li­hok ang BHB sa 14 ka pang­re­hi­yong ku­mand nii­ni nga adu­nay nag­ka­dai­yang gi­na­du­mala­han nga mga na­ta­rang ge­ril­ya.

La­yo sa pag­ka­puo ang Pu­lang huk­bo ta­li­wa­la sa na­si­na­ti nii­ning mga pag-at­ras sa mi­la­bayng mga tuig, nga bu­nga sa mga pang­su­lod nga ka­hu­ya­ngan. Tu­ngod kay ma­ka­ta­ru­nga­non ang pag­su­kol ug gi­na­rep­re­sen­ta­han sa BHB ang pa­ngan­doy sa mga mag-uu­ma ug ma­mu­muo nga nag­lang­kub sa la­pad nga ma­yor­ya sa ka­taw­hang Pi­li­pi­no, si­gu­ra­dong pa­da­yon ki­ning ma­ka­la­hu­tay ug moa­ban­te.

Pa­da­yon nga na­ga­pa­hi­ga­yon ang BHB og mga ma­ni­ob­rang ge­ril­ya aron ma­ka­lu­was sa pag­li­yok sa AFP, ka­nu­nay nga na­ga­tu­kod og mas la­pad nga ba­seng ma­sa ug nag­pa­la­pad sa mga na­ta­rang ge­ril­ya nii­ni. Pa­da­yon ki­ning mag­lun­sad og tak­ti­kal nga mga open­si­ba aron ig-on ang hu­yang nga mga ba­hin sa kaa­way kung asa wa­la ni­la dam­ha.

Si­gu­ru­hon sa BHB nga ma­lab­wan nii­ni si Marcos, sa­ma kung paun­sa ki­ni na­ka­la­hu­tay sa iyang dik­ta­dor nga ama­han ug ta­nang mga su­por­ta­do-sa-US nga mga gub­yer­no sa mi­la­bayng 35 ka tuig. Si­lang ta­nan nang­hi­nam­bog nga pu­ka­non ang BHB. Sa gi­ya sa Par­ti­do, na­gkat-on ang BHB sa mga pag­tu­lun-an ug de­ter­mi­na­dong pak­ya­son ang bru­tal nga mga open­si­ba sa AFP.