Sukad nga gidumog sa mga yunit sa 3rd SFB ug 75th IB ang Surigao del Sur niadtong 2020, midaghan ang nakasinati sa kabangis sa militarisasyon ug nabiktima sa pekeng pagpasurender sa Armed Forces of the Philippines (AFP). Kadaghanan kanila mga Lumad.

Sa takuban sa Retooled Community Support Program (RCSP) ug Enhanced Community Livelihood and Integration Program (E-CLIP), nagbalay-balay ang mga sundalo ug pulis bitbit ang listahan sa mga target nila sa kampanyang pekeng pagpasurender. Bisan og wala sila gipasakahan og kaso, gipugos ang mga nalakip sa listahan nga “mosurender” ug “magpapriso” sa kampo aron “ma-clear o malimpyo” ang ilang mga pangalan. Gisaaran sila nga “makagawas” dayon sulod sa tulo hangtud unum ka bulan human “malimpyo” ang ilang pangalan. Ang mga dili mosurender gibaharan nga pasakaan og daghang kaso. Tungod sa kahadlok, pipila ang napugos nga “mosurender” ug magpailalum sa “kwarantina” samtang ginaproseso pa ang hinimu-himong mga kaso batok kanila.

Sa aktwal, ang “pagkwarantina” usa ka iligal nga pagpangaresto ug detensyon sa mga indibidwal nga ginalambigit sa armadong kalihukan nga arbitraryo ug walay basihan nga ginaila sa estado isip “terorista.” Ginapagawas nga “boluntaryo” ang ilang pagsurender tungod kay walay naka-isyu nga mandamyento de aresto batok kanila. Daghan kanila ang wala giatubang sa korte, walay ligal nga representasyon ug gihikawan sa ilang mga katungod. Lapas ang maong pagpangaresto ug pagpriso sa batakang mga katungod sibil, ug bisan sa internasyunal nga makitawhanong balaod.

Sa pikas bahin, ang mga pekeng pagpasurender, iligal ug sikretong pag-aresto ug detensyon pagpatuman sa pasistang Anti-Terror Law. Gitugutan sa maong balaod ang arbitraryong paglista sa kinsaman isip mga “terorista,” ug ang pag-aresto ug pagpriso kanila lapas sa 24-oras nga walay tin-aw nga kaso.


Gipangwartahan sa militar

Dakung paantus ang maong iskema sa mga nabiktimang mag-uuma tungod kay gikinahanglan nilang magpyansa sa mga hinimuhimong kaso. Daghan kanila ang napugos nga magbaligya sa ilang mga yuta ug mangutang sa taas nga interes aron makapatumaw og pyansa nga sagad ₱30,000 hangtud ₱120,000.

Bisan og nakabayad na sila og pyansa, wala pa gihapon natapos ang ilang kalbaryo. Dugang paantus kanila ang pagpamugos sa militar nga itudlo ang kanilang mga kauban ug lider, pagpaniid sa mga gidudahang nagakontak sa BHB, ug itaho kung aduna silay makitang mga timailhan o kampo sa BHB.

Ang ubang biktima nga gipasakahan og hinimu-himong mga kasong kriminal sama sa pagpatay ug pakyas nga pagpatay ginabalhin sa provincial o city jail, kung asa wala nay kasiguruhang makapyansa pa.

Gihimo usab nga palabigasan (gatasan) sa mga upisyal sa AFP ug PNP ang nakatakdang ayudang pinansya para sa mga “surenderi” ilalum sa E-CLIP. Wala silay nadawat ni usa ka sentimo gikan sa maong programa. Mas daghan ginapriso nga mag-uuma ang mga sundalo, mas daghan silag mabulsa.

Tumong sa iligal nga mga pagpangaresto ug detensyon ang pahuyangon ang hugot nga panaghiusa sa katawhan sa Surigao del Sur ug tuldukan ang ilang tulo ka dekadang pagbabag ug pagbatok sa pagsulod sa mga logging concession ug langyawng kumpanya sa mina nga dugay nang naglaway sa kinaiyanhong bahandi nga makita sa ilang yutang kabilin.