Halin sang ginsulong sang mga yunit sang 3rd SFB kag 75th IB ang Surigao Del Sur sadtong 2020, nagdamo ang nakaangkon sa kapintas sang militarisasyon kag nabiktima sa peke nga pagpasungka sa Armed Forces of the Philippines (AFP). Kalabanan sa ila mga lumad.

Sa tabon sang Retooled Community Support Program (RCSP) kag Enhanced Community Livelihood and Integration Program (E-CLIP), nagapangbalay-balay ang mga suldado kag pulis bitbit ang listahan sa mga target nila sa kampanyang pagpasungka. Bisan pa wala sila ginpasakaan kaso, ang mga yara sa listahan ginapilit nga magsungka kag magpabilanggo sa kampo agud “magpa-clear ukon limpyo” ang ila mga pangalan. Ginpasaligan sila nga hilwayon sulod sa tatlo tubtub anum ka bulan matapos malimpyo ang ila pangalan. Ang mga indi magsungka ang ginapaandaman nga pasakaan sa nagkalain-lain nga kaso. Bangud sa kahadlok, pila ang napilitan nga magsungka kag ipaidalom sa kwarantina samtang kuno ginaproseso ang himo-himo nga mga kaso batok sa ila.

Sa aktwal, ang pagkakwartina, amo ang iligal nga pagdakop kag detensyon sa mga indibidwal nga may kaangtanan sa armado nga kahublagan sa arbitraryo kag wala sang basehan nga ginakabig sang estado bilang terorista. Ginapagwa nga boluntaryo ang ila nga pagsungka bangud wala sang naka-isyu nga mandamyento de aresto batok sa ila. Madamuan sa ila ang wala ginpaatubang sa husgado, wala sang legal nga representasyon kag ginadingutan sa iban nga kinamatarong. Lapas ang amo nga pagpangdakop kag pagbilanggo sa basihan nga mga kinamatarong sibil, kag mangin sa internasyunal nga makitawhanon nga laye.

Sa pihak nga bahin, ang mga peke nga pagpasungka, iligal kag likom nga pagpangdakop kag detensyon amo ang pagpraktika sang pasista nga Anti-Terror Law. Ginapahatnugutan sang laye nga ini ang arbitraryo nga paglista sa sin-o man nga isip sang terorista kag ang pagdakop kag pagbilanggo sa ila nga lapaw 24-oras nga wala sang maathag nga kaso.

Bulugasan sang militar

Dako ang palas-anon ang iskema nga ini sa mga mangunguma nga biktima bangud kinahanglanon nila ang magpyansa sa mga himo-himo nga kaso. Kadam-an sa ila ang napilitan magbaligya sang ila mga duta kag mangutang sa mas mataas nga interes para magsupot sa pyansa halin sa kinaandan ₱30,000 tubtub ₱120,000.

Bisan nakabayad na sila sang pyansa, wala pa gid natapos ang ila kalbaryo. Dugang paantus sa ila ang pagpamilit sang militar nga luiban nila ang ila mga kaupod kag lider, panilagan ang mga ginasuspetsuhan nga may kaangtanan sa BHB, kag ipabalo kung may Makita sila nga mga palatandaan ukon kuta sang BHB.

Ang iban nga biktima nga ginpasakaan sang himo-himo nga kasong kriminal kasubong sa pagpatay kag paslaw nga pagpatay amo ang ginasaylo sa provincial ukon city jail, kung sa diin wala sang kasiguraduhan nga sila makahilway.

Ginahimo man nga bulugasan sang mga opisyal sang AFP kag PNP ang nakatalana nga ayudang pangpinansya para sa mga nagsungka sa idalom sang E-CLIP. Wala bisan isa ka sentimo sila nga nabaton halin sa programa nga ini. Mas madamo sang ginpangbilanggo ang mga suldado nga mangunguma, mas madamo sila nga mabulsa. Katuyuan sang iligal nga mga pagpangdakop kag detensyon agud pahuyangon ang hugot nga paghiliusa sang pumuluyo sa Surigao Del Sur kag tapuson ang ila tatlo ka dekada nga pagpamatuk kag pagbato sa pagsulod sang mga logging concession kag dumuluong kumpanya sa pagmina nga malawig na nga nagalaway sa dunang manggad nga sakop sa ila mga duta nga panublion.