Protesta sang mangunguma batok
 sa liberalisasyon, liwat nga nagbuylo sa India

,
Ang artikulo nga ini may salhin sa PilipinoEnglishBisaya

Sadtong Marso, ginabuyok sang Communist Party of India-Maoist (CPI)-Maoist ang linibo ka mangunguma para ipadayon ang ila protesta tubtub indi nila maangkon ang ila ginahingyo. Halin sa tunga-tunga sang Pebrero, padayon ang mga pangmasang paghulag nga gintambungan sang 30,000-50,000 mangunguma agud iduso ang makatarunganon nga presyo sang baklanay sa ila nga produkto kag pagpatuman sa mga pasalig sang nagahari nga partidong Bharatiya Janata Party (BJP) sa nagligad duha ka tuig.

Sakay sa ila mga traktora, tuyo sang mga mangunguma nga dal-on sa Delhi, kapital sang India, ang ila nga protesta ginharang kag ginbungkag sila sa Shambu, isa ka banwa 200 kilometro ang kalayuon sa kapital. Halin Pebrero 13, pasulit- sulit nga ginbungkag sang mga suldado kag pulis ang ila protesta paagi sa paghulog sang teargas nga bomba gamit ang mga drone kag pagluthang gamit ang matuod nga bala kag rubber bullets. Indi magnubo sa duha ka raliyista ang napatay kag ginatos ang napilasan. May ara sang mga nagkalabungol kag nagkalabulag bangud sa pagpang-atake. Kalabanan sa mga nag-upod sa protesta naghalin sa estado sang Punjab kag Haryana.

Sadtong Marso 14, nagpadulong sa Delhi ang 5,000 sa ila sa pagpanguna sang Samyukt Kisan Morcha (Indi Pulitikal) kag Kisan Mazdoor Morcha. Tiglawas sini ang indi magnubo sa 40 ka unyon sa kaumahan ang nag-upod sa protesta para sa pakigdayalogo sa gubyernong Indian.

Ang panigbag-o nga bugso sang paghulag amo kasugpon sa masobra isa ka tuig nga protesta kag pagkampo sang mga mangunguma sadtong 2020-2021 nga nagpaatras sa tatlo ka laye sa tuyo nga ipaidalom ang sektor sang agrikultura sa mga patakaran liberal. Isa sa mga pasalig sadto si Narenda Modi, punong ministro sang India, ang pagdoble sang kita sang mga manunguma antis matapos ang iya termino sa 2025.

Duha ka tuig matapos ang mga pangako, nanunga ang kita sang mga mangunguma. Mas nagalala, tuyo sang rehimeng Modi nga ilusot ang liberalisasyon sa baligyaanay kag pribatisasyon sa mga serbisyo sa agrikultura nga wala ginpaagi sa parlamento.

Sa subong nga paghulag, ginaduso sang mga mangunguma nga pabakuron sang estado ang minimum price support (MSP) ukon presyo sa pagbakal sang estado sa mga produkto batok sa pagpangbarat sa mga komersyante kag gulpi nga mga paglusno sang presyo sa merkado. Suno sa ila, dapat italana ang MSP sa 50% sa mas mataas sa gasto nila sa produksyon, para masiguro nga mabuhi nila ang ila pamilya. Panawagan nila nga sakupon sini ang tanan nga mga pananom, kag indi lang sa 23 ka pananom pareho sa ginapatuman sang BJP.

Kaangut sini, ginapanawagan nila ang pagbasura sa mga kasugtanan nga ginsudlan sang India sa World Trade Organization kag indi pagsulod sa anuman nga kasugtanan para sa anomaliya nga baligyaanay. Ginakundenar nila ang pagduso sang gamhanan nga bloke sang WTO para sa pagbabasura sa sistemang MSP bilang isa ka porma sang subidyo. Ginpamatukan man nila ang pagduso sang WTO para sa pagkakas sang subsidyo sa abono, pestisidyo, binhi, kuryente kag iban pang serbisyo nga lubha nga kakinahanglanon sang mga mangunguma.

Ginagiit sa mga mangunguma ang pagkakas sa ila mga utang, napadaog nila sa mga paghulag sadtong 2020-2021. Ginapanawagan man nila ang hustistya para sa 750 mangunguma nga nagkalamatay tuga sa pagpangharas sang estado sa mga paghulag sini.

Ang paghimakas sang mga mangunguma indi hamulag sa paghimakas sang iban pa nga sektor sang sosyedad Indiano, partikular sa paghimakas sang mga Adivasi (pumgsudnon nga minorya), suno sa CPI-Maoist. Pareho ang katuyuan sang mga paghimakas sini nga hilwayon ang manggad kag hilaw nga rekurso sang pungsod. Kun amo, dapat suportahan ini sa tanan nga demokratikong sektor sang sosyedad Indiano, kasubong sang pagsuporta nila sa mga protesta sadtong 2020-2021. Yara sa 40%-60% sa 1.4 bilyon pumuluyong Indiano nakasandig sa agrikultura. Sobra katunga sa ila ang wala kaugalingon nga duta, kag ang iban magagmay nga mangunguma.

Protesta sang mangunguma batok
 sa liberalisasyon, liwat nga nagbuylo sa India