Kasamtangang ginaduso sa San Miguel Energy Corporation (SMEC) ang pagmina niini og karbon sa Brgy. Ned, Lake Sebu sa prubinsya sa South Cotabato. Ginapamugos sa kumpanya ang operasyon human ang kapin usa ka dekadang pagkahunong niini tungod sa lig-ong pagbabag sa katawhan ug pagbawal sa open-pit mining sa lugar. Naglunsad ang militar og nakapukos nga operasyon samtang ginahulga ang mga residenteng supak dinhi aron sigurohong magpadayon ang operasyon.

Ang proyektong karbon sa Daguma

Makit-an sa mga utlanang dapit sa mga prubinsya sa South Cotabato, Sultan Kudarat, ug Sarangani sa Daguma Range ang usa sa kinadak-ang mina sa karbon sa tibuok nasud. May kinatibuk-ang gilapdon kini nga 36,000 ektarya ug gibana-banang moabot og 328 milyong metriko tonelada ang gikuptang reserba. Langkub niini ang yutang kabilin sa mga Lumad nga T’boli ug Dulangan-Manobo ug halapad nga kalasangang puy-anan sa Philippine Eagle ug mga endemikong hayop ug pananom. Dakung bahin sa mina anaa sa teritoryo sa Ned, usa ka agrikultural nga barangay nga may gilapdong 42,000 ektarya ug populasyong kapin-kun-kulang sa 19,000.

Unum ka mga kumpanya ang gihatagan sa Department of Energy og mga konsesyon sa naasoy nga mina. Apan ang Daguma Agro Minerals Inc., Sultan Energy Philippines Corp., at Bonanza Energy Resources Inc. lamang ang anaay aprubadong aplikasyon alang sa produksyon ug pagpalambo. Niadtong 2010 gipalit sa SMEC ang maong mga konsesyon nga anaay hiniusang gilapdon nga 17,000 ektarya. Kalambigit niini, plano usab sa SMEC nga magtukod og kaugalingong planta sa enerhiya sa prubinsya (mine-mouth power plant).
Napakyas kaniadto ang kumpanya nga sugdan ang operasyon tungod sa kusganong pagbabag sa halapad nga masa. Militarisasyon ang tubag sa estado sa kaylap nga pagsupak nga miresulta sa pagmasaker sa walo ka mga Lumad niadtong Disyembre 3, 2017. Niadtong Disyembre 2018 gibasura sa Sangguniang Panlalawigan sa South Cotabato ang permiso para sa operasyon sa mina.

Apan niadtong milabayng tuig, gibali sa konseho ang unang desisyon. Rason niini, ang pagmina kuno maoy makasulbad sa nagapadayong natural nga pagkasunog sa karbon nga nagaresulta sa “burning ground” ug pagtumaw sa mga “tension cracks” o mga liki sa yuta. Dugay nang problema sa Ned ang kombustyon tungod sa dautang epekto niini sa baga ug panglawas ug padayong pagkadaut sa mga dalan ug pagdahili sa yuta sa pipila ka mga komunidad.

Miani og pagsaway ang maong pagbali tungod sa kawalay-pagpakabana sa mas dakung pang mga problema sa katilingban ug ekolohiya nga bungahon sa pagmina og karbon. Mayor nga direktang epekto niini ang dislokasyon sa mga Lumad ug mag-uuma sa lugar, pagkagun-ob sa kinaiyahan, ug kaylap nga kalisud ug kagutom.


Polusyon ug kadaut

Matud sa kumpanya, gibana-banang anaa sa 180 milyong metriko tonelada sa karbon ang makuha sa ilahang minahan. Moabot usab og 100 ektarya ang panugod nilang minahon sa unang lima ka tuig sa operasyon.

“Strip mining” ug dili “open-pit” ang sistemang gamiton sa proyekto, mao kini ang palusot sa SMEC. Managkalahi man ang teknika sa duha, pareho kining “surface mining” ug pareho usab kining momugna og halapad ug dili-mabawing kadaut sa kinaiyahan ug panginabuhian sa katawhan.

Lignite coal o ang gitawag og brown coal nga pinakaubos nga klase sa karbon ang pagaminahon sa SMEC. Tungod sa huyang nga kinaiya sa brown coal, dili kini mopasa alang sa eksport. Giila usab ang brown coal isip pinakahugaw nga klase sa karbon tungod sa taas kaayong carbon dioxide nga ginabuga sa kombustyon bunga sa taas nga moisture content (sulud nga tubig) ug ubos nga energy density (makuhang enerhiya) niini.

Gawas sa grabeng polusyon sa hangin gikabalak-an usab sa mga nagasupak ang kontaminasyon sa mga katubigan ug pagkadaut sa dagaydayan sa tubig gikan sa mga suba sa Kabulnan ug Allah. Ang Kabulnan nagdagayday padulong sa Liguasan Marsh nga usa ka importanteng kuhaanan og isda. Samtang ang Allah River maoy nag-unang tinubdan sa irigasyon sa halapad nga yutang agrikultural sa South Cotabato ug Sultan Kudarat.

Milyun-milyong katawhan sa Mindanao ang siguradong mag-antus sa hilabihan kadautang epekto sa mina. Ang grabeng pag-igo sa bagyong Paeng sa Maguindanao usa lamang ka pasidaan nga mas seryosong kadaut ang mahimong mahitabo sa habagatang sentral Mindanao kung maguba ang nahabiling kalasangan sa Daguma.


Pagpamig-ot sa militar

Aron siguruhong magpadayon ang ilahang operasyon, mas gipakusgan ps sa SMEC ang ilahang armadong pwersa para hasi-on ang mga nagasupak sa proyekto. Girason niini nga anaa kunoy hulgang bombahan ang ilahang planta aron pangayoon ang proteksyon sa militar. Giakusahan usab sa mga tigpanalipud sa kumpanya isip mga “rebelde” o tigsuporta sa mga “terorista” ang mga nagababag.

Niadtong Hulyo, gitukod ug gipalihok sa 6th ID-Joint Task Force Central, ang Task Force Bangis. Giila ang mga lugar nga langkub ug nakapalibot sa mina isip mga eryang lihukan niini. Kini kuno maoy natahasang motutok sa pagbungkag sa mga pwersa sa BHB nga nagalihok sa lugar. Tumong kuno niining tapuson ang insurhensiya ug “terorismo” aron makab-ot ang “kalambuan.”

Gikakurat sa mga residente nga kadungan sa nakapukos nga operasyong militar sa TF Bangis, sunod-sunod ang pag-abot sa dagkung ekipo ug pagdali-dali sa operasyon sa kumpanya. Daghang mag-uuma ang napugos nga ibaligya ang ilang yuta sa presyong ₱80,000 lamang ang matag ektarya. Gatusan ka mga pamilya ang gipahawa sa ilang gipuy-an ug gisaaran og relokasyon ug ayuda.

Taliwala niini subling gipanawagan sa mga residenteng Lumad ug setler nga ihunong ang pagmina ug panalipdan ang yuta ug kinaiyahan. Miani kini og halapad nga suporta sa mga katawhan sa South Cotabato ug kasikbit nga mga prubinsya.

Usa ka kampanya ang ginapahigayon sa katawhan aron batokan ang proyektong karbon sa SMEC. Niatong Oktubre 5, katambayayong sa katawhan ang mga Archdiocese sa Marbel (Koronadal) ug Cotabato sa paglunsad og petisyon alang sa pagpahunong sa naasoy nga mina.