Kinaiya sang madamuan nga pagpangkakas kag pagsira sang mga pabrika ang ekonomya sang pilipinas sadtong 2023. Madamo nga linibo ka mga trabaho ang dululungan nga nadula tuga sang pagbalhin sang mga dumuluong nga kumpanya sang ila mga operasyon sa iban nga pungsod. Pinakalutaw nga mga halimbawa ang malaparan nga pagsisante sa Mactan Export Processing Zone, kabahin ang indi magnubo sa 10,000 ka ginkakas sang Sports Center International, isa ka kumpanya nga Taiwanese, nga nagasuplay sang panapton sa dalagko nga kumpanya nga Amerikano kag European. May yara man sang pagbuhin sang mga mamumugon sa mga kumpanya sang semiconductor, pareho sang Nexperia, isa ka kumpanya nga Dutch, nga nagsira sang departamento para makatipid sang gasto sa produksyon kag ginpunterya ang unyon sang mga mamumugon didto.

Base sa pagtuon sang Ibon foundation, naglab-ot sa 1.4 milyon ang nawad-an sang trabaho sadtong Nobyembre 2023. Isa sa tatlo ini sa kabilogan nga isip sang mga gin-empleyo sa subsektor sang pagmanupaktura sadtong Nobyembre 2022. Sa subong, yara sa 2.9 milyon ang gin-empleyo sa subsector, halos pareho kadamo lang sang gin-empleyo sini sadtong 2023 (2.8 milyon). Pinakamanubo sa nagligad nga 20 ka tuig ang subong nga kadamuon sang gin-empleyo sa manupaktura.

Sa una nga tatlo ka kwarto sang 2023, nalista ang pinakamanubo nga tantos sang pag-uswag sa sektor sang manupaktrura sa nagligad nga 75 ka tuig. Sa sini nga panahon, ginabug-os sang sektor nga ini ang 17.6% lang sang kabilogan nga gross domestic product (GDP ukon lokal nga produksyon) sadtong 2023, pinakamanubo nga lebel sunod sang 16.3% nga nalista sadtong 1949. (Sadtong 2000, ang manupaktura ang 25% sang GDP; kag 20% sadtong 2013.)

Naglab-ot lang sa 0.3% ang “pagtin-ad” sang manupaktura mangin sa ulihi nga kwarto sang 2023, sa pihak sang paglaum sang mga kapitalista nga “magapagsik” ang subsector. Ginalauman nga padayon nga mahugno ang pagmanupaktura sa una nga kwarto sang 2024, tuga sang tipikal nga pag-us-os sng pagkonsumo pagkatapos sang paskwa, mataas nga implasyon kag tantos sang interes sang pautang. Amo man ang ginalauman para sa bilog nga 2024 tungod sa mataas nga presyo sang sandigan nga mga balaklon, hilaw nga materyales kag gasto sa produksyon.

Wala sandigan nga mga industriya

Halin sang sinugdanan, ginpanginbabawan kag ginpakunhod sang dumuluong nga kapital, nagapanguna ang US, ang nagluntad nga mga industriya sa Pilipinas sa temprano nga bahin sang ika-20 nga siglo. Base sa mga pagpanalawsaw, nakunhod na ang pag-uswag sang mga industriyang Pilipino halin pa sadtong dekada 1960. Ginapbilin sini nga atrasado, agraryo kag indi industriyalisado ang sistema sang produksyon sa Pilipinas.

Mapakuno-kuno kag mapaniplang ang mga deklarasyon sang reaksyunaryo nga estado nga “mangin industriyalisado” ang Pilipinas sa una nga dekada sang siglo 2000, pareho sang ginapabugal sadto sa “Philippines 2000” sa idalom sang rehimen US-Ramos. Ginpatuman sang asud-asod nga rehimen ang todo-todo nga mga tikang nga neoliberal (liberalisasyon, deregulasyon kag pribatisasyon) sandig sa balayon sang imperyalista nga “globalisasyon” nga ginapawaragwag sadto nga “makapatin-ad” sa Pilipinas. Kabaliskaran diri, gasangyad nga nagasangyad ang padron sang industriya sa nagligad nga masobra tatlo ka dekada. (Lantawon ang tsart). Wala na man nagsaka sa 15% ang bahin sini sa kabilugan nga empleyo.

Ang pinakadako nga bahin sang pagmanupaktura, sa hambalanon sang bili, ang nakasandig sa pag-eksport sang mga produktong semi-processed (asembliya kag manwal nga pag-inspeksyon). Kabahin ini sang internasyunal nga assembly line, sa ginatawag nga “global value chain” sang mga monopolyo kapitalista. Hungod nga gintigana para sa ila ang iniktarya nga mga engklabo sang pamugon (export processing zone ukon EPZ) kung sa diin ginhatagan sila sang nagalumapaw nga mga benepisyo kag insentiba. Sining ulihi, ilabi pa sila nga ginpaboran sang laye nga naglibre sa ila sa buhis (laye nga CREATE) kag mga patakaran nga nagapadali sa ila nga pagnegosyo (ease of doing business).

Wala nakasugpon, pataas man ukon panubo, sa lokal nga ekonomya ang dumuluong nga mga kumpanya sa mga engklabo nga ini, magluwas sa barato kag gupi nga kusog-pangabudlay kag kahanason sang mamumugon nga Pilipino. Ginapanginpuslan sang mga dumuluong nga kapitalista ang mala-ulipon nga sweldo sa pamugon (ilabi na sugod sang ginpatuman ang wage regionalization sadtong 1997) kag laye nga nagapahatnugot sa kontraktwalisasyon. Lubos nila nga ginpanginpuslan ang pagpigos sa pag-unyon kag pagwelga sa ngalan sang “kalinong indutriyal,” kag sini nga nagligad nga mga tinuig, ang armado nga pagsumpo sang pasistang militar kag pulis sa pagpanguna sang NTF-Elcac.

Indi obligado ang dumuluong nga mga kapitalista nga ipabilin ukon palibuton sa sulod sang Pilipinas ang ila super-ginansya. Hilway man sila nga ipagwa-sulod sa pungsod ang ila mga operasyon nga wala nagabalhin sang kinaalam kag teknolohiya nga mahimo gamiton sang mga Pilipino nga kapitalista.

Sa nagligad nga apat ka dekada, madamo na dalagko nga kumpanya ang nagsulod sa pungsod, nanghimulos sa barato nga pamugon, nakapulos sa mga insentiba, nakaganar sang ginatos ka milyon nga dolyar, pero sang ulihi naghalin para ibalhin ang ila operasyon sa iban nga atrasado nga pungsod. Halimbawa sini ang mga kumpanya nga Intel Corporation, nga nagdugay sang 35 ka tuig sa pungsod, Hanjin (12 ka tuig) kag Shell/Chevron (21 ka tuig). Sadto, pareho subong, wala sang dala nga industriyal nga pagtin-ad ang mga kumpanya nga ini kag naglakat nga wala sang may ginbilin kundi ang linaksa nga mamumugon nga wala sang trabaho.