Nagasinggit sang katarungan ang mga himata sang masobra 100 ka napatay sa pagtiphag sang duta sa Masara, Maco, Davao de Oro sadtong Pebrero 6. Katarungan ang ila ginapangayo tungod sayod sila nga ang pagkamatay sang ila mga pinalangga sa kabuhi ang indi simple nga aksidente ukon trahedya sang kinaiyahan, kundi bunga sang kahimtangan nga gintuga sang mga gutom sa ginansya nga makawat kag kasabwat nga mga burukrata-kapitalista kag armado nga tinawo sang estado.

Wala pa man na-ukay ang tanan nga mga bangkay nga natabunan sang natiphag ang duta, gilayon na nga ginapawala-sala sang gubyernong Marcos ang Apex Mining Corporation, pinakadako nga kumpanya nga nagpadalagan sang mga minahan sa lugar. Ang Apex ang ginapanag-iyahan ni Enrique Razon, isa sa pinakadako nga kumprador burgesya sa pungsod nga maukod nga tigsuporta ni Marcos nga nakakuha sang dalagko nga kontrata sang gubyerno. Paano pa man pangapinan ni Marcos, indi matabunan ni Razon ang iya responsibilidad sa pagkamatay sang 100 sa Maco nga kalabanan mga mamumugon ukon nagatrabaho sa kumpanya.

Ginpahanumdom sang trahedya sa Maco ang madamo na nga kalamidad sa Mindanao, Cordillera, Marinduque, kag iban pa nga lugar nga resulta sang mapangguba sa kinaiyahan nga pagmina, mga plantasyon, mga proyektong enerhiya, ekoturismo kag wala untat nga pagtukod sang mga imprastraktura. Tungod sa malaparan nga pagwasak sa mga lasang kag kabukiran, minilyon ka Pilipino ang kada tuig na lang nangin biktima sang mga pagtiphag sang duta kag lapnagon nga mga pagbaha sa mga syudad kag kabukiran, nga rason sang madamo nga pagkamatay, pagkaguba sang palangabuhian kag ilabi nga pagkahagmak sa kapigaduhon.

Madugay na nga uyat sang mga dumuluong nga kumpanya nga multinasyunal ang pagmina sa Pilipinas. Ligwa kag lapnagon nga nakasulod ang mga ini sa panahon sang diktadurang US-Marcos, nga nagbulsa sang mga kikbak sa mga operasyon sini. Sa duso sang neoliberal nga patakaran sang liberalisasyon kag deregulasyon, kag sa tabon sang peke nga “pagmina para sa kauswagan,” ginpasar isip laye ang Mining Act of 1995, nga naghatag-dalan sa bug-os nga dumuluong nga pagpanag-iya sang mga kumpanya nga magapadalagan sang dalagko nga mina sa Pilipinas, ilabi sa pagmina sang mga bulawan, copper, nickel, chromite, zinc kag iban pa nga mineral, nga ilabi nga nagapabaskog sang malaparan nga pagpang-guba sa palibot.

Sa kasaysayan, mga kumpanyang Amerikano ang nagapanguna nga yara sa likod sang pinakadalagko nga operasyon sa pagmina sa pungsod. Sa subong, ang mga ini ang ginapanag-iyahan ukon may kapital sang mga kumpanya kag bangko nga Amerikano, Canadian, Chinese kag Austrilian. Ang pagmina sa Pilipinas ang wala naga-alagad sa lokal nga ekonomiya. Ang mga na-ukay nga mineral ang ginahakot pagwa sa pungsod, nagapanguna para sa mga industriya sa salsalon sa China kag Japan.

Sa bilog nga kalibutan, nagabaskog ang mga operasyon sa pagmina sa paglagas sang mga imperyalista nga pungsod sang pinakabarato nga kuluhaan sang hilaw nga materyales. Sa nagligad nga duha ka dekada, nagdoble ang demand para sa nickel sa bilog nga kalibutan, nagapanguna tungod sa kadakuon sang gina-import sang China (nga nagakonsumo sang 60% sang kabilogan nga suplay sang nickel) para sa industriya sang salsalon, nga dako nga bahin sang ginabubuan sini sang sobra nga kapital sa mga proyekto nga imprastraktura sa gintawag nga Belt and Road Initiative.

Pihu nga masundan pa ang trahedya sa Apex Mining sa magaabot nga panahon sa atubang sang lubos nga pagbukas sang rehimen Marcos sa pungsod sa dumuluong nga pagpamuhunan nga tayuyon nga magahatag-dalan sa mapangwasak kag makawat nga kumpanyang multinasyunal sa pagmina, agrikultura, enerhiya, turismo, kag imprastraktura ang nagkalain-lain nga prubinsya sa bilog nga pungsod. Ilabi nga magadagsa ang mga ini kung nadayon ang padihot ni Marcos nga bag-uhon ang konstitusyon agud ibukas sang todo ang pwertahan sa mga dumuluong nga makawat.

Pila ka dekada na nga ginapintasan, ginasumpo, ginapalayas kag ginaagawan sang duta nga palanublion ang mga Lumad sa Mindanao, kag mga tumandok nga pumuluyo kag mga mangunguma sa nagkalain-lain nga habig sang pungsod. Ginhimo ini sa kaayuhan sang mga dumuluongkumpanya kag mga kahimbon nga dalagko nga kapitalista kag burukrata. Sa idalom ni Marcos, padayon nga nagalala ang brutal nga pagpanumpo kag terorismo sang estado sa pumuluyo nga nagapamatok sa dumuluong nga pagmina kag pagwasak sa palibot.

Bisan pa gindeklarar sang AFP nga “insurgency-free” ang Davao de Oro kag mga prubinsya sa Southern Mindanao, binatalyon pa sa gihapon sang mga tropa nga pangkombat sang Armed Forces of the Philippines (AFP) ang nagatukod sang mga kampo sa mga komunidad agud pahugon ang pumuluyo kag punggan ang ila nga pagbato. Diin man may mina, yara ang AFP para magsabwag sang pasismo. Madamo sa mga yunit nga ini ang nagaserbe nga pribado nga hukbo nga bayaran sang mismo nga mga kumpanya sa pagmina para pangapinan ang ila nga seguridad.

Ang trahedya sa Maco ang nagaduot sa kinahanglanon nga ilabi nga palapnagon sang pumuluyong Pilipino ang pagbato sa dumuluong nga pagmina kag pagpangawat sa kinaiyahan kag manggad sang pungsod halin sa mga bukid tubtob sa kadagatan. Dapat isahon ang masang Pilipino kag pataason ang ila kamuklatan kag determinasyon nga militanteng batuan ang dalagko nga kumpanya nga nagawasak sa palibot, pati na ang pagpanghulog sang AFP sang bomba sa kalasangan.

Dapat ilunsar ang malapad nga pagpahulag sa masa agud punggan ang ilabi pa nga pagpangwasak sa palibot kag likawan ang panibag-o nga trahedya, liwat nga padabungon ang mga kabukiran, kag pangapinan ang patrimonya sang pungsod para sa kapuslanan sang pumuluyo kag demokratiko nga gubyerno sang banwa sa palaabuton. Indi malipod nga dako ang papel sang kahublagan masa sang mga tumandok nga pumuluyo kag masang settler nga amo ang direkta nga naga-atubang sa hampas sang pagpang-guba sa palibot. Amo nga sila man ang nagapanguna nga gina-atake sang pasista nga AFP agud hatagan dalan ang operasyon sang mga dumuluong nga kumpanya. Katimbang nila ang kahublagan mangunguma, kag nagkalain-lain nga mga pwersang demokratiko sa kasyudaran sa pagpabaskog sang kahublagan masa sa pagpangapin sa manggad kag kinaiyahan sang pungsod.

Ang rebolusyonaryong armadong paghimakas ang pinaka-epektibo nga pamaagi sa pagpangapin sa kinaiyahan. Pila ka sulit na nga napamatud-an sang Bagong Hukbong Bayan ang determinasyon kag kusog sini nga silotan ukon lubos nga punggan ang mga dumuluong nga kawatan sa kinaiyahan kag itaya ang pamatay nga pana sa maki-dumuluong nga reasyunaryong estado. Sa atubang sang lapnagon nga pagpasulod sang rehimen Marcos sang mga dumuluong nga kumpanya sa pagmina, kinahanglan liwat nga makapabaskog ang BHB agud pangapinan ang kaayuhan sang masa kag sang kinaiyahan.