Niadtong Abril 8, hilum nga nagpahimangno ang lokal nga gubyerno sa Batanes sa tanang mga bisita nga hatagag kunsiderasyon ang ilang mga gialimahang hayop samtang nagsuroy sila sa isla. Pahimangno nila, likayan nga makuratan ang mga hayop nga anaa sa pastuhan ug pasagdan sila sa mga dalan ug suruyanan aron dili sila malisang. Usa ang Batanes sa malinawon ug maanyag nga lugar sa Pilipinas nga ginasuruyan sa mga turista.

Apan sa umalabot nga Abril 25 hangtud Mayo 9, labaw pa sa pagkakurat ug pagkatugaw ang masinati sa mga Ivatan ug sa ilang mga inalimahang hayop. Sa ikaduhang higayon, pagalunsaron dinhi ang Balikatan nga pagasalmutan sa liboan ka tropang Amerikano. Pagadalhon sa isla sa Batan ang gatusang sakyanang pangkahanginan, barko ug kanyon aron ipatuman ang mga magubatong maniobra sama sa Military Free-Fall/Fast Re-Insertion and Extraction, Forward Refueling Point/Island Seizure, HIMARS Insertion ug Reconnaissance and Island Seizure. Isip pangpahupay, giatras sa US ang paghimo og live-fire exercises o pagpabuto ug pagpabusikad sa isla human gireklamo sa mga residente ang kusog nga pagpabuto dihang gipahigayon dinhi ang Balikatan niadtong miaging tuig. Hinunua, gihimo sa US ang maong mga maniobra sa Mavulis, ang pinakaamihanang isla sa nasud.

Nganong Mavulis?

Ang Mavulis Island, nga kabahin sa Itbayat, Batanes, adunay 128 kilometrong gilay-on sa Cape Eluanbi, ang pinakahabagatang parte sa isla sa Taiwan. Mas duul na kini sa Taiwan kaysa sa Luzon. Kini na ang pinakatumoy nga bahin sa Pilipinas nga mamahimong tukuran sa US og mga pasilidad militar, dungguanan ug han-ukanan sa gamit-militar aron himuong natad sa giduso niining gubat sa China.

Sa tunga-tunga sa Mavulis ug Orchid Island sa Taiwan ang piot nga Bashi Channel, usa ka importanteng internasyunal na lutsanan nga ginaila sa US nga usa ka estratehikong agianan sa mga barko niini gikan sa Pacific Ocean ngadto sa South China Sea. Nahimutang dinhi ang 98% sa mga kableng pang-komunikasyon nga nakalatag ilalum sa dagat nga mikonekta sa South ug Southeast Asia sa tibuok kalibutan. Nagasubay sa maong mga kable ang tanang komunikasyong elektroniko, telepono ug internet, lakip ang sensitibong impormasyong diplomatiko ug militar.

Gikan 2018, padayon ang pagtukod og mga pasilidad militar sa US dinhi, kaabag ang AFP, sa takuban sa “depensang panggawas.” Sa kasamtangan, nakabarog sa tumoy sa buntod sa isla ang usa ka bilding, planta alang sa water desalination o pagsala sa kaparat sa tubig gikan sa dagat, helipad o tugpahanan sa helikopter ug parola. Niadtong Oktubre 2023, giablihan sa AFP ang usa ka naval outpost dinhi nga gitukod sa kilid sa buntod.

Kahigwaos sa mga Ivatan

Dismayado ang mga Ivatan nga subling dumugon sa mga Amerikanong tropa ang ilang mga isla. Sa kalisang nga gibunga sa gilunsad nga Balikatan dinhi niadtong 2023, nag-panic buying ang mga residente dihang ilang nasayran nga liboan ka sundalong Amerikano ang moabot. Mismong meyor sa Basco, sentro sa prubinsya, ang nagsulting hilum ug malinawon ang isla, ug angayang dili sila tugawon sa mga Amerikano.

Niining tuiga, sayod silang gipahimangnoan na sa China ang Pilipinas nga undangon ang pagsalmot sa maniobra sa mga pwersa sa US ug ihunong ang interbensyon niini sa internal nga suliran sa Taiwan ug China. Apan imbes nga maminaw si Marcos ug ang AFP, gibira pa nila ang nasud ug ang tibuok katawhan sa posibilidad sa usa ka armadong komprontasyon tali sa US ug China.

Wala pa nakuntento, gusto usab sa US, kakunsabo ang rehimeng Marcos, nga himuong pangbala sa kanyon ang mga Ivatan pinaagi sa pagtukmod kanila nga mosalmot ug mahimong reserba sa AFP. Matud sa pinakaulahing taho, 109 na ang gibansay aron mosugat sa mga bomba o bala sa China oras nga moulbo ang gyerang gihulhog sa US.

Dakung kasamok sa panginabuhian sa mga Ivatan ang Balikatan. Daghan kanila ang dili makauma ug makapanagat samtang ginagamit sa mga tropang Amerikano ang ilang mga umahan, pastuhan, baybay ug kadagatan sa mga ehersisyong militar sa kayutaan ug kadagatan ug pagpakitang-gilas gamit ang mga kanyon, tangke ug barkong iggugubat. Ingon niini ang nahimong kasinatian sa katawhan sa Cagayan dihang gilunsad ang Balikatan sa Claveria, Aparri, Calayan Island ug Sta. Ana. Sa kasamtangan, nag-antus sila sa gamay kaayong nasikop ug pagkahagba sa panginabuhi tungod sa El Niño.