Panawen manen ti panagdengngeg ti nailyan a badyet iti Kongreso. Kas ti namnamaen, binilyon a piso manen ti dawdawaten ti National Task Force (NTF)-Elcac para iti programa daytoy a Support to the Barangay Development Program (SBDP). Iti insumite daytoy a National Expenditure Program idi Hulyo 28, nangilatang ni Ferdinand Marcos Jr ti ₱7.8 bilyon para iti pasista nga ahensya. Idi napan a tawen, immawat daytoy ti ₱2.16 bilyon para iti 864 a “cleared” a barbarangay. Kaniwas iti kari a parang-ayen ti biag dagiti mannalon (tapno kano saandan a sumuporta iti armado a dangadang), agtaltalinaed a nakurapay ti masa ken ad-adda pay a maidadanes gapu ta inusar ti pasista a militar ti SBDP a pangkalub iti ad-adda a panangparigat iti umili.

Panagsagaba iti Barangay Hitapi-an

Maysa kadagiti barangay a kabilang iti SBDP ti NTF-Elcac ti Hitapi-an iti Catubig, Northern Samar, nga immawat ti ₱20-milyon a pondo idi 2021. Dua pay a barangay iti Catubig (Osang, Nagoocan) ti karaman iti SBDP ti NTF-Elcac iti didiay a tawen.

Agsusumbangir ti naikari a kalsada (farm-to-market road wenno FMR), klasrum, programa a pagbiagan ken ayuda a pinansya kadagiti residente kasukat ti “panangibabawi ti suporta” da iti New People’s Army. Kabilang ditoy ti proyekto a “pastry” (panagaramid ti tinapay), ken panagtaraken ti kalding ken pato. Ngem kalpasan ti tallo a tawen, pimmalpak amin dagitoy. Idiay Osang, natengga laeng dagiti naigabsuon a makina iti panagdait gapu ta awan met ti inawat da nga order iti panagdait.

Inpabasol ti 20th IB ken NTF-Elcac dagitoy a kinapalpak iti “kinaawan ti pagsasanay” dagiti residente ken kinaawan ti umuna a panagadal a rumbeng koma kano nga insagana ti lokal a gubyerno. Sungbat dagiti lokal nga upisyal, saan da met a kinunsulta isuda idi planuen ken umuna nga inpatungpal dagiti nadakamat a proyekto.

Dimmanon iti agarup uppat a tawen sakbay a nalpas ti NTF-Elcac ti panagsemento iti 400-metro a kalsada iti Hitapi-an. Pakakitaan ti kinaawan nasayaat a plano, inaramid daytoy dagiti soldado iti tengnga ti kapagayan a nangperdi kadagiti kataltalonan. Agbalor ti proyekto ti umaw-aweng a ₱14 milyon, wenno ₱35,000 kada metro ti kalsada. Adayo a nanginngina daytoy uray kadagiti kapada na nga FMR ti ahensya iti dadduma a rehiyon, indikasyon ti dadakkel nga anomalya. Nakaro pay, dimmanon laeng ti kalsada iti murdong ti kabangibang a barangay ken nakaad-adayo iti “market” wenno sentro ti linnakuan. Mailadladawan latta a “nalubo, adayo ken adda iti tengnga ti kapagayan” ti byahe manipud iti sentro ti Catubig agingga Hitapi-an. Sumaruno a plano nga aramiden ti AFP ti panagitakder ti evacuation center, makunkuna a kadakkelan iti ili, uray nu saan a prayoridad ti barangay daytoy.

Naipasidong ti Hitapi-an ken ti tipak dagiti barangay a target ti SBDP iti Retooled Community Support Program (RCSP) ti 20th IB. Nagbalin a rekisito kadagiti residente a “sumuko” sakbay a makaawat ti benepisyo. Naipasidong ti baryo iti nairut a panagari ti militar. Manipud Enero 2021 aginga Hunyo 2024, nakaimaldit ti Ang Bayan ti saan a bumaba iti 26 a kaso dagiti seryoso a panaglabsing iti karbengan-tao iti intero a Catubig. Kabilang ditoy ti ekstrahudisyal a pammapatay, panagdukot, narungsot a pammaltog ken pammutbuteng. Partikular iti Hitapi-an ken Osang, naidokumento ti AB ti panagdadael ti sanikua, iligal a panagrikisa ken panagrabsut, ken panagpangta kadagiti sibilyan.

Idi 2023, naigabsuon iti daytoy a tipak ti mano a yunit ti 74th IB tapno “tulungan” ti 20th IB nga “inutil” iti panangrebbek iti kunkunada idi nga sumagmamano laengen a nabatbati a Nalabbaga a mannakigubat iti Northern Samar. Nagbinnara pay ti dua a batalyon iti panaginnuna nga umawat kadagiti “nagpa-clear” a sibilyan tapno makakubra ti gunguna ken programa iti Enhanced Comprehensive Local Integration Program.

Iti baet ti dua a yunit-militar, maulit-ulit a naipataw kadagiti barangay ti naiirut a lockdown manipud idi napan a tawen. Nataranta ken narirubuk dagiti soldado iti panagpanunot a palpalikmutan isuda dagiti tao nga agtultuloy a sumupsuporta iti rebolusyonaryo a tignay, ken madandanagan nga aniaman nga oras ket mabalin a rauten isuda ti NPA. Nairut a palpaliiwen da ti tunggal garaw dagiti residente ken kedkedngan da ti limitado nga oras ti trabaho da. Nairut met ti panangpalpaliiw da iti panagruar-serrek iti barangay, ken pagpirpirmaenda ti siasinoman iti logbook iti amak a “malusutan” ti NPA. Limlimitaran da ti panaggatang ti taraon, sungrod ken dadduma pay a pangkonsumo iti pammati a maipasa dagitoy kadagiti Nalabbaga a mannakigubat.