Iti iseserrek ti panawen ti panagtutudo, balbaliw a ngumatngato ti panagdanag ti umili iti Northern ken Central Luzon iti perwisyo ken layus nga ipaay dagiti dam a plano nga itakder ti rehimen Marcos iti Cordillera. Nasurok 100 negosyo a hydropower dam ti naikeddeng a maitakder iti rehiyon. Saan a bumaba iti 20 ti maitakder kadagiti mayor a karayan ti Kalinga.

Agserserbi a pagtaudan ti mainom a danum ken irigasyon dagiti karayan ken waig iti Kalinga. Mayor a produkto ditoy ti pagay, mais, kape, saba ken nadumaduma a klase ti bukbukel.

Kangrunaan a karayan iti prubinsya ti Chico River nga agtataud iti Mountain Province ken lumaslasat iti kaatiddog a 175 kilometro sakbay a sumilpo iti Cagayan River. Imbes nga aywanan dagitoy a kinabaknang ti danum, ken padur-asen para iti panangpangato ti produksyon ken pagkasapulan ti umili, ilaklako ti rehimen Marcos kadagiti gangannaet ken lokal a kapitalista. Iti linged ti panangitandudo iti “renewable energy,” idurduron ti rehimen Marcos dagiti hydropower dam kas pagtaudan ti kuryente.

Maibilbilang ti Cordillera nga addaan kadakkelan potensyal para iti hydropower. Pagkatkatayan ni Marcos ken dagiti alipures na ti pondo nga ibuyat dagiti imperyalista a pagilyan iti panangitakder kadagiti dam iti nagan ti “panangsango iti krisis iti klima.” Todo-todo ti panangited na kadagiti pribilehiyo kadagiti kumpanya, kabilang ti panangilibre iti panagbayad ti buwis ken dadduma pay nga insentiba.

Kabilang met a pang-engganyo kadagiti gangannaet ti napapardas ken napabiit a panagapruba kadagiti aplikasyon da. Maar-aramat dagiti ahensya ti gubyerno tapno allilawen, pagsisinaen ken piliten dagiti grupo ti nailyan a minorya a suportaran dagiti proyekto ken pawilan ti panagsupyat da kadagitoy.

Kadakkelan kadagiti proyekto ti Chico River Hydropower Project a kunkunada nga addaan kabuklan a kapasidad a 150 megawatts. Iyun-una daytoy ti San Lorenzo Ruiz Piat Energy ken Water, Inc.

Nasaknap a didigra

Awan ti sabali nga itunda kadagiti katutubo ti Kalinga ken Cordillera, ken umili kadagiti kaabay a rehiyon daytoy a proyekto nu di ti nasaknap a didigra. Adu a kayo ti mapukan para iti konstruksyon dagiti dam, marugitan ken maperdi ti kadagaan. Tagikuaen dagiti kumpanya dagiti mineral a maala iti daga.

Adda dagiti komunidad a malayus, bayat nga adda dagiti maawanan ti danum. Dagiti komunidad iti baba ti dam ket makapadas ti kellaat a panaglayus. Kastoy ti kapadasan ti Cagayan Valley idi dimmalapus ti bagyo a Ulysses idi Nobyembre 2020. Limned idi iti layus ti 60 nga ili ken syudad kalpasan a kasapulan a luktan ti Magat Dam gapu iti panaglupyas dagiti karayan. Nasurok 300,000 nga umili ti nadidigra.

Kabayatanna, dagiti komunidad met iti surong wenno unaan ti dam ket makapadas ti siltation wenno panagrabaw ti karayan, gapu iti panagurnong ti daga ken panagbaliw ti ayus ti danum.

Aniaman ti disenyo ti dam ket adda ti makissay iti danum a libre a pagnumnumaran ti umili para iti irigasyon ken usar iti balay. Uray pay ibaga dagiti kumpanya a “babassit a dam” ti maitakder, nu serye wenno agsasaruno iti maymaysa a karayan, ket agpada met laeng iti dakkel a dam ti epekto dagitoy segun iti Cordillera People’s Democratic Front (CPDF)-Kalinga.

Maapektaran met iti ayus ken kaadalem ti danum dagiti ayup ken mulmula a mabmabiag iti kadanuman. Mabalin da a maanod gapu ta umadalem ti danum iti dam wenno agbalin a palalo a napigsa ti ayus ti danum a sumrek iti tunnel. Matay met dagiti ayup ken mula iti surong nu rumabaw ti danum ken umado ti pitak.

Iti sango dagitoy, karit ti CPDF-Kalinga ti panangbukel ti kalalawaan a panagkaykaysa ti umili iti Cordillera tapno sangsangkamaysa a salakniban ti daga ken rekurso da. Kasapulan nga aramaten dagiti langa ti panagtitimpuyog kas kadagiti progresibo ken rebolusyonaryo a bodong, panangibangon ti rebolusyonaryo a gubyerno ti umili ti Cordillera (CPRAG wenno Cordillera People’s Revolutionary Autonomous Government) ken dagiti tsapter ti CPDF.

Panawagan da met a makikaykaysa iti umili iti nadumaduma a rehiyon ti Pilipinas ken iti sabali a pagilyan a tumaktakder laban iti panangrabsut dagiti negosyo a kapitalista iti daga ken rekurso da.

Naadaw iti praymer ti CPDF-Kalinga, Mayo 2024.