Rinibo nga umili a Papuan ti nagprotesta idi Agosto 15 kadagiti syudad iti West Papua tapno babalawen ti agtultuloy a kinaranggas, panagsakop ken panaggamrud ti Indonesia iti teritoryo da. Inrana da ti panagtignay iti pananglagip iti maika-62 anibersaryo ti iligal a panangagaw ken panangsakop ti Indonesia iti West Papua.

Kas iti adu a gundaway iti napalabas, dinuprak dagiti pwersa ti estado dagiti rali. Pinaltopaltogan usar ti rubber bullet ken tinirgas da dagiti nagprotesta. Idiay Nabire, kapitolyo ti prubinsya ti Central Papua, nasugatan ti maysa a raliyista bayat nga iligal a naaresto ti 95 a katao. Naranggasan met dagiti tignay iti lima pay a sentro a syudad.

Kadawyanen ti kinarangas dagiti pwersa ti Indonesia laban kadagiti Papuan a makidangdangadang para iti nailian a wayawaya ken sesesyon (pannakisina iti Indonesia kas pagilian). Idi 2023, saan a bumaba iti 76,000 Papuan ti napilitan a timmalaw gapu iti kinaranggas ti militar.

Iti umuna a gudwa ti 2024, naimaldit dagiti grupo ti nasurok 266 a biktima iti 39 a kaso ti panaglabsing iti karbengan-tao. Kadawyan daytoy a kanaig ti panagserrek dagiti pribado a kumpanya kadagiti tinawid a daga dagiti Papuan.

Iti daytoy a panawen, siyam ti pinapatay ti armado a pwersa ti Indonesia ken pinaruar da a kamkameng ti West Papua National Liberation Army. Adda ti 12 biktima ti tortyur ken 98 ti arbitraryo a naibalud. Pinullo ti binutbuteng ken pinangtaan da.

Agsusumbangir met ti panagduprak kadagiti protesta iti West Papua uray kadagiti rali iti Indonesia a sumupsuporta iti dangadang dagiti Papuan. Maiparit uray ti simple a panangiwagayway wenno kinaadda ti bandera ti West Papua.

Permanent People’s Tribunal

Idi Hunyo 27-29, naiyaramid idiay London, United Kingdom ti kaunaan a Permanent People’s Tribunal (PPT) panggep ti West Papua. Napaneknekan ditoy nga adda ti sungsungbatan ti Indonesia iti nasaknap a panaglabsing iti karbengan-tao ken panangdadael iti law-ang ti West Papua.

Iti panangiyuna ti Climate Crime and Climate Justice, karaman ti Indigenous People’s Movement for Self-Determination and Liberation ken 13 pay a lokal ken internasyunal nga organisasyon, inyuli dagiti organisasyon a Papuan iti PPT ti uppat a reklamo laban iti estado ti Indonesia. Naiyuli ditoy ti panagtakaw kadagiti tawid a daga, naranggas a panagipawil tapno ipasdek dagiti industriya, sistematiko a panagperdi iti law-ang ken pannakikumplot kadagiti gangannaet a gubyerno ken korporasyon tapno iyaramid dagiti immuna a krimen.

Husga ti tribunal a pwersado nga inagaw ti estado ti Indonesia ti daga dagiti katutubo a Papuan babaen ti diskriminasyon iti puli da, a nagresulta iti pannakadadael ti kultura da ken naranggas a panangrabngis iti karbengan, kabilang ti iligal a detensyon, ekstrahudisyal a pammapatay, panagpadisi ken panangdadael iti law-ang.

Pakasaritaan ti West Papua

Ti West Papua (sigud a Netherlands New Guinea) ket adda iti abagatan a daya ti Pilipinas. Paset daytoy ti dati a Dutch East Indies (tatta ket Indonesia) a kolonya ti The Netherlands manipud 1880. Idi bigbigen ti Dutch ti independensya ti Indonesia idi 1949, tinagikua na ti West Papua tapno siguraduen ti pang-ekonomya nga interes na iti rehiyon.

Idi Agosto 15, 1962, binukel ti The Netherlands ken Indonesia ti New York Agreement a maysa nga iskema a nangbukel ti temporaryo nga awtoridad ti United Nations a mangimaton iti West Papua. Nakalanad met ditoy ti posible a panangiyakar ti awtoridad iti Indonesia kasaruno ti maysa a reperendum para iti bukod a pangngeddeng dagiti Papuan.

Insayangkat ti Indonesia ti pammarang a reperendum nu sadinno a pinagpili da dagiti Papuan nu kayat da nga agpaisidong iti republika ti Indonesia. Nangpili dagiti soldado nga Indonesian ti 1024 a Papuan, awan pay ti 1% ti intero a populasyon, a makipaset iti reperendum ken inkapilitan a pinagbotos da para iti integrasyon.

Iti sango daytoy, timmaud ti tignay para iti wayawaya ken karbengan iti bukod a pangngeddeng iti West Papua. Idi Disyembre 1963, nabukel ti Organisasi Papua Merdeka (Organisasyon para iti Nawaya a Papua), maysa a nalawa a tignay dagiti grupo para iti pannakawayawaya ti Papua. Tumaktakder kas armado a pwersa na ti West Papua National Liberation Army.