Higante a presensya a militar ti US iti South China Sea
Linawas a linaon ti damdamag ditoy Pilipinas ti presensya dagiti barko a pagkalap, nabal ken coast guard ti China iti sumagmamano a paset ti exclusive economic zone (EEZ) na ken kadaklan ti South China Sea (SCS). Iti bangir na, manmano a maipadamag ti higante a presensya dagiti pwersa a militar ti US iti daytoy a kabaybayan, malaksid nu adda dakkel a war games a kabilang ti Armed Forces of the Philippines. Nakarkaro pay, saan a masubsubaybayan ti napaut a panagtalinaed dagiti pwersa nga Amerikano iti rehiyon ken ti agtultuloy a panaglaban dagiti umili iti Asia iti presensya daytoy.
Manipud 1943, permanente a nakaistasyon ti 7th fleet ti US iti Southeast Asia. Saklaw ti operasyon daytoy ti Indian Ocean ken West Pacific, karaman ti South China Sea. Nakaistasyon daytoy iti Subic Bay idiay Zambales manipud 1945 agingga ibasura ti Senado ti Pilipinas ti Military Bases Agreement idi Setyembre 16, 1991. Naiyakar ti base ti 7th Fleet idiay Yokosuka, Japan iti laksid ti nalawa a panangsupyat ditoy ti umili a Japanese.
Manipud dekada 2010, inut-inot nga inbaw-ing ti US ti 60% dagiti aset na a nabal agturong iti Asia tapno aramaten laban iti mapapati nga operasyon nga “anti-access/area denial” (A2/AD) ti karibal daytoy nga imperyalista a China. Iti pammarang a karbengan ken wayawaya ti amin a pagilyan iti panaglayag (rights and freedoms of all nations to navigation), iyar-arangkada daytoy ti militarista a “freedom of navigation operations” (fonops) tapno ipapilit ti awan-lapped a panagruar-serrek ti dadakkel a barko a panggubat, submarino ken eroplano a pangbomba daytoy kadagiti EEZ dagiti pagilyan a nakapalikmot iti SCS. Kabilang ditoy ti Taiwan Strait nga ibilbilang ti China a teritoryo na iti baybay. Iruprupir ti US ti karbengan dagiti panggubat a barko na iti “inosente a panaglasat” iti daytoy a nailet a kanal, a mangpatpataud ti tensyon iti China. Ipetpetteng ti US dagitoy a sapasap a karbengan saan laeng nga iti kabaybayan, nu di ket pati iti tangatang.
Manipud 2020, nangideploy ti US ti tallo pay a dadakkel a barko iti Asia para iti operasyon ti A2/AD iti SCS. Ita a tawen, nakaiyaramid ti US ti 15 a panaglayag iti Taiwan Strait, a kinuyog dagiti barko a Canadian.
Idi 2023, aggiddan a pinaglayag na iti SCS dagiti Carrier Strike Groups (CSG) a USS Ronald Reagan, USS Nimitz ken USS Carl Vinson. (Ti CSG ket bukbuklen ti maysa nga aircraft carrier ken ti 5-6 a basbassit a barko a nabal, nga adda kabuklan a tauhan nga agingga 7,500.) Iti agtapos dayta a tawen, naglayag met ditoy ti USS Abraham Lincoln. Innem a daras a naglasat dagitoy iti Bashi Channel iti nagbaetan ti Batanes ken Taiwan, ken kas met la nagdalyasat iti tagtagikuaen na a kabaybayan iti uneg ti 9-dash line ti China.
Manipud amianan a Luzon, naglayag dagitoy agturong iti Balabac Strait idiay Palawan, nagdiretso iti amianan a paset ti baybay iti beddeng ti EEZ ti Malaysia ken Indonesia sakbay a nagsubli iti Bashi Channel. Manipud iti dati a tallo agingga makalawas a panagtalinaed dagitoy iti SCS, nagbayag dagitoy ti abereyds a 14 agingga 48 nga aldaw. Innem a daras met a naglayag ti dadduma pay a barko ti US iti Taiwan Strait.
Kakuyog dagitoy a barko ti uppat a surveillance ship, dua nga amphibious ready group ken tallo a higante nga oceanographic survey ship a nagpaut ti kabuklan a 314 nga aldaw iti SCS. Nagideploy met daytoy ti nasurok 10 a submarine a patpatarayen ti enerhiya a nukleyar ken addaan awit nga armas nukleyar. Maysa kadagitoy, ti USS Kentucky nga armado kadagiti misayl a nukleyar, ket sinabat ti protesta idi nagsanglad idiay South Korea idi Hulyo 17, 2023.
Kagiddan ti fonops ti panagpatayab ti US kadagiti eroplano a pangbomba ken pangsarbeylans. Idi 2023, saan a bumaba iti 20 a daras a nagpatayab ti US kadagiti B-52H manipud iti base na iti Guam. Naiyulat met ti 1,000 a daras a panagpatayab na kadagiti eroplano a pangsarbeylans manipud iti Japan, South Korea ken Clark Airbase idiay Pampanga. Inyulat ti China a 100 ditoy ket nagtayab agingga iti murdong ti teritoryal a tangatang na.
Nagaramat ti US kadagiti abante nga MQ-4C Triton unmanned aerial vehicle (UAV) a napatayab manipud iti drone base na iti Okinawa, Japan. Nainget a kinedkedan dagiti residente ti Okinawa ti deployment dagitoy a drone kadagiti isla da gapu iti nangato a potensyal dagiti aksidente ti kakasdiay nga UAV iti tangatang.