Trapik, polusyon ug pagkalugi sa ekonomiya ang gihimong rason sa Asian Developmen Bank (ADB), kakunsabo ang magkasunod nga rehimeng Duterte ug Marcos, aron pugsanong i-phaseout ang mga tradisyunal nga dyip ug pulihan kini sa sarplas nga mga sakyanang hinimo sa Japan o sa bag-ong mga sakyanang ginapadagan sa kuryente. Naggahin ang Japan og $10 bilyong “climate finance” aron ipatuman ang lain-laing “inisyatiba” alang sa paghunong sa climate change, lakip ang mga programa alang sa transportasyong “low carbon” sama sa jeepney phaseout.

Naporma ang phaseout sa Public Utility Vehicle Modernization Program (PUVMP) ilalum sa rehimeng Duterte niadtong 2017. Apan nagsugod kining giduso kaniadto pang 2012, dihang gihimoan sa ADB sa serye sa panukiduki ang sistema sa transportasyon sa Davao City, nga kadugayan nahimong Davao Public Transport Modernization Project niadtong 2015. Pinakalaraw sa proyekto ang lusawon ang nagatunhay nga sistema sa mga dyip, bus ug traysikel sa syudad ug pulihan kini sa sistemang Bus Rapid Transit (BRT), gamit ang mga sakyanan, makina ug materyal nga aprubado sa bangko. (Gihimoan sa ADB og susamang serye sa panukiduki ang “modernisasyon sa transportasyon” sa Metro Manila niadtong 2017.)

Niadtong Hulyo, gihatag na sa ADB sa lokal nga gubyerno sa Davao (nga gunit sa mga Duterte) ang $1 bilyon utang aron sugdan ang implementasyon sa BRT. Ilalum niini, pagakibhangan ang mga ruta sa komyuter gikan 120 ngadto sa 29 ug pagapulihan ang kapin 7,000 tradisyunal nga dyip ug liboan ka traysikel sa 1,100 bus. Duyog sa pag-usab sa sistema ang pagretoke sa mga kalsada sa Davao, pagtukod og bagong mga kalsada, mga shed, depot ug terminal sa mga bus, pagpahapyas sa mga interseksyon, pagtukod og eskwelahan alang sa mga drayber, ug daghan pang remedyong kinahanglang ibutang ayha moganar ang BRT. Manginahanglan og ₱73.37 bilyon panggasto sa proyekto. Dugang sa utang, pagakuhaon ang pondo sa badyet sa nasudnon ug lokal nga gubyerno.

Aron nyutralisahon ang gagmayng tsuper ug opereytor nga mibabag sa maliputong phaseout, giatake ang ilang mga organisasyon gamit ang tibuok pasistang makinarya sa estado. Gikan 2017, gipatuman usab sa lokal nga gubyerno dinhi ang pugos nga konsolidasyon sa mga prangkisa.

Panghinambog sa ADB, ang BRT-Davao ang magsilbing modelo sa “modernisasyon” sa transportasyon sa tibuok nasud. Gikatakdang mosunod dinhi ang BRT-Quezon City ug BRT-Cebu.

Pagpatay sa hari sa kalsada

Aron hatagag-katarungan ang pagpalayas sa mga tradisyunal nga dyip sa kalsada, gipakaylap sa ADB ug sa reaksyunaryong estado sa mga “panukiduki” niini ang panglantaw nga “karaan na” ang disenyo ug teknolohiya sa dyip, ug nga dili paigo ang pagmantine ug dili koordinado ang mga operasyon niini. (Usa sa maong mga panukiduki ang giandam sa Enrique Razon Logistics Institute sa De La Salle University alang sa Department of Environment and Natural Resources.)

Ang pinakagamit nga moda sa transportasyon nga gisaligan sa minilyong Pilipino ang gitawag og “dili luwas, dili komportable, dautan sa panglawas, ug dili masaligan tungod kay wala sa oras.” Lakip sa daghang gihatag nga hinungdan ang kawalay pultahan niini ug pagpasakay ug pagnaug sa mga pasahero sa likod sa sakyanan ug dili sa mga “sidewalk.” Ingonman, walay gihatag nga mga datos ang maong mga panukiduki sa ginaingong mga “kadaut” nga dala sa dyip, sama sa mga aksidente, ug uban pa.

Ang dyip, nga orihinal nga gama gikan sa mga sakyanang militar nga gibiyaan sa US sa Ikaduhang Gubat Pangkalibutan, ug deka-dekada nang naghatod sa katawhan sa ilang mga destinasyon, kalit nalang nahimong “dangan sa kalsada.”

Gideklara kining “mayor nga kontribyutor” sa polusyon, bisan og anaa sa 300,000 lamang kini sa 12.75 milyong klase-klaseng sakyanan sa tibuok nasud ug gibanabanang mas ubos sa 15.5% ang ginabuga niini sa kinatibuk-ang GHG (greenhouse gases) sa Pilipinas.

Dihang gikontra sa gagmayng tsuper ug opereytor ang programa, gitawag sila og mga “anti-modernisasyon,” ug sa makapila ka higayon, mga komunista ug “NPA” aron hadlukon ug pahilumon sila. Gipugos silang makigkompromiso sa gitawag sa ADB nga “just transition” (makatarunganong transisyon) nga ang unud mao ang usahang pag-ayuda sa mga apektadong pamilya ug pautang aron makapalit og sakyanang nagkantidad og makalipong nga ₱2 milyon.

(Samtang, wala ginapansin sa atake sa ADB ug estado ang tinubdan sa halos 85% sa GHG, sama sa mga pabrika, planta, dagkung negosyo, ug ubang sakyanan. Makabungol usab ang paghingusog sa ADB sa tradisyunal nga dyip isip “pollutant” bisan og layong mas daku ang tulubagon sa Japan ug kaugalingon niining mga industriya, lakip na ang mga sakyanang ginadapog nila sa Pilipinas, sa emisyon sa carbon dioxide sa tibuok kalibutan.)

Sa pagpuli sa mga dyip, gipagarpar sa estado ug sa mga burgesyang kumprador ang kuno “climate-resilient” nga mga sakyanan sama sa Hinu XU343, Isuzu-Centro, Isuzu-Almazora ug Toyo Motors E-Jeep, tanan hinimo sa Japan. Pasado kuno ang maong mga sakyanan sa European emission standard, ang sukaranan sa emisyong nagsilbi sa mga tigmanupaktura sa sakyanan sa US ug Europe. Gitawag kini isip “modernong dyip” ug “e-jeep,” bisan kini walay pagkapareho sa tradisyunal nga dyip ug sa aktwal usa ka gagmayng bus nga gidisenyo sa Japan ug Korea.

Tungod kay dili kaya sa mga tsuper ug opereytor ang presyo niini, gipahimuslan sa mga pinakadagkung kumprador ug burukrata ang higayon nga magtukod og mga korporasyon nga adunay gatusan ka sakyanan nga nakarehistro aron angkunon ang mayor ug pinakadakung mga ruta. (Kadungan sa konsolidasyon sa prangkisa ang planong pagkibhang sa mga ruta ug paglimita niini sa usa o pipila ka mga kooperatiba o korporasyon.) Samtang, ang mga opereytor nga nagpahulog sa lit-ag ug misalig sa mga saad sa konsolidasyon lubong na sa utang ug guba na ang mga sakyanan. (Lantawa ang kalambigit nga artikulong “Panubagon si Marcos sa pagmasaker sa panginabuhian sa mga drayber ug opereytor” sa panid 5.)

Nakaganansya na gikan sa utang, makaganansya pa gikan sa produkto

Ang ADB usa ka multilateral nga bangkong gitukod sa imperyalistang Japan aron mahimong agianan sa sarplas nga kapital sa estado ug mga monopolyong kapitalistang Japanese. Ginaeksport niini ang maong kapital sa porma sa official development assistance (ODA) o utang ug uban pang pinansyal nga instrumento alang sa mga “proyektong pangkalambuan.” Subay sa kinaiya niining monopolyong pinansya, ginapadali sa mga utang ang pagbaligya sa serbisyo ug sarplas nga produktong Japanese, nag-una sa bug-at nga makinarya ug sakyanan. Nakabase kini sa Mandaluyong City.

Usa ang Pilipinas sa pinakadakung “benepisyaryo” o mangutangay sa bangko ug sa Japan mismo. Mokabat sa 2/3 sa ODA nga “nadawat” sa Pilipinas gikan sa Japan. Matud sa website niini, dili moubos sa 30 ka proyektong imprastruktura ang ginaduso niini sa sektor sa transportasyon sa Pilipinas. Kapin 20 dinhi ang aktibo, lima ang anaa sa ang-ang sa pag-apruba ug duha ang sugyot pa lamang. (Samtang, adunay gunit ang World Bank nga 18 ka proyekto sa sektor.)

Kundisyon sa maong mga pautang ang paggamit sa Japanese nga kahanas, disenyo, makinarya, ug sagad pero dili pirme, mga produkto. Gunit niini ang proseso sa procurement (pagpalit sa gamit ug suplay) ug pagtanyag og mga kontrata. Sa BRT-Davao, pananglitan, gitakda sa pautang ang pagpalit sa 1,100 bus nga subay sa “istriktong istandard” sa Japan.

Ilalum sa PUVMP, mahimong higanteng han-ukanan ang Pilipinas sa mga ginamit nang sakyanan (second hand) sa Japan, Korea ug bisan sa karibal niining China—kauban sa sarplas niining mga produkto sama sa kamera, air conditioning, wifi, sistema sa pagkulekta sa plete, ug uban pang burloloy nga gihimong rekisito sa “modernisasyon.” Magsilbi usab kining merkado sa mga baterya, pyesa ug makina nga kinahanglan alang sa maintenance sa mga sakyanan. Mamahimo usab nga kliyente ang mga sakyanan ginapadagan sa kuryente sa mga nakabarog ug pagatukon pa lamang nga langyawng mga planta sa renewable energy.

Sama sa BRT-Davao, kabahin ang phaseout sa dyip sa mas malangkubon nga disenyo sa pag-usab sa tibuok sistema sa transportasyon. Nakapailalum dinhi ang dagkung proyektong imprastruktura sama sa pagpalapad sa mga kalsada ug pagbutang sa “missing” nga mga network sa kalsada (o kung asa wala), pag-ayo ug pagtukod og mga tulay kung asa wala, pagbutang og bag-ong sistemang pangtrapiko, pagtukod og higanteng mga terminal alang sa mga “modernong dyip,” paghimo og unipormadong sistema sa pagdawat og pamasahe (pangpuli sa mga kunduktor), ug daghan pang target sa sarplas nga kapital ug produkto sa Japan.

Aprubado na ang pipila ka managsama ug konektadong proyekto sama sa Metro Manila Bridges Project ug Epifanio de los Santos Greenways Project, ingonman ang pag-ayo o pag-renovate sa LRT 1 ug LRT 2. Aprubado na usab ang proyekto sa pagbutang og bag-ong sistema sa riles sama sa North-South Commuter Railway Project nga isumpay sa nagatunhay na nga mga riles sa mga tren (LRT 1, LRT 2, MRT.) Hapit nang aprubahan ang Manila Metro Rail Transit Line 4 Project.

Pinakadaku sa maong mga proyekto ang $7-bilyong Manila Subway Project o sistema sa tren ilalum sa yuta nga “co-financed” o parehong gipondohan sa ADB ug Japan International Cooperation Agency. Nakuha sa mga kumpanyang Japanese ang mga kontrata aron magsuplay og 25 ka tunnel boring machine ug uban pang makinarya, ingonman alang sa eksplorasyon, disenyo ug pagkalot sa yuta.

Sa maong mga proyekto, kanunay ginayawyaw sa ADB, sa rehimeng Duterte, ug karon sa rehimeng Marcos, nga magdala kini og “barato, luwas ug masaligan” nga moda sa pangpublikong transportasyon aron himuong kauyunan ang pagpatay niini sa panginabuhian sa katawhan.