Agsasaruno a saplit ti an-anayen ti umili a Pilipino iti awan-anawa a panagngato dagiti presyo ti langis ken LPG, kasta met dagiti singir iti danum ken kuryente apagserrek ti 2024. Bayat a lallalo a parigat daytoy iti masa, lalo met a panagdakkel iti ganansya ti ipaay na daytoy kadagiti siguden nga agbubutit a pribado a kompanya nga ar-aramiden a negosyo dagiti pampubliko a serbisyo ken utilidad.

Iti uneg ti lima a nagsasaruno a lawas, lima daras met laeng nga inngato dagiti kompanya ti langis ti presyo ti diesel ken gasolina. Idi Enero 30, inngato met laeng dagiti kompanya ti presyo ti LPG iti inggana ₱0.95 kada kilo wenno inggana ₱10.45 kada tangke.

Garaw ti kartel ti aggigiddan ken agpapada a panagngato dagiti presyo ti Petron, Shell Pilipinas, Caltex Philippines, Total Philippines, Filpride Resources Inc/Mobility Group, Petro Gazz, Seaoil, City Oil, Jetti Petroleum Inc, Unioil, PTT Philippines Corporation, Flying V, Eastern Petroleum ken Clean Fuel. Maikaniwas daytoy iti iwarwargawag idi pinagbalin a linteg ti deregulasyon (1997) a maaddaan ti “kumpetisyon” nu umadu dagiti “players” a mangpababa kano pay idi iti presyo ti langis.

Segun iti datos ti Department of Energy, dimmanon iti ₱5.15/litro ken ₱4.40/litro ti neto a ngimmatoan ti gasolina ken diesel idi Enero 30. Nayon daytoy iti neto nga inngato a ₱12.60/litro iti presyo ti gasolina ken ₱5.65 iti diesel iti 2023. Kabayatan na, ngimmato ti kerosin ti ₱1.24/litro idi 2023.

Agtultuloy ti panagngato ti presyo ti langis iti Pebrero, gapu kano iti risiris idiay Red Sea ken panagbomba kadagiti oil refinery idiay Russia, nga agpada nga ipampambar tapno ingato ti sangalubongan a presyo ti krudo.

Kabayatan na, idi pay 2023 a pinalubosan ti rehimen a Marcos ti Meralco a mangingato ti singir na iti kuryente iti ₱0.0846 kada kilowatt-hour (kWh) apagserrek ti Enero. Iti minimum a konsumo a 200 kWh, manayonan iti ₱17 kada bulan ti mabayadan ti maysa a balay.

Kasta met, pinalubosan ti rehimen ti panagngato ti singir ti dua a pribado a kompanya iti danum idiay Metro Manila. Pinalubusan ti Manila Water a mangingato ti singir a ₱6.41 kada kubiko metro inggana ₱42.26 manipud ₱35.85 idi 2023. Kabayatan na, innngato ti Maynilad Water Services Inc ti singir na daytoy iti ₱7.87 kada kubiko metro manipud ₱39.70 idi 2023 agturong ₱47.57.

Agbubutit a ganggannaet a kapitalista ken lokal a burgesya

Kagiddan ti nagngangato a presyo ti nagngangato met laeng a pastrek dagiti pribado a kompanya ken personal a kinabaknang dagiti kadadakkelan a komprador a makinkua kadagitoy.

Makalkalkular a timmako ti Petron, ti kadakkelan a parasuplay ti langis iti pagilian, ti ₱12 bilyon para iti intero a 2023. Doble daytoy iti neto a pastrek ti kompanya a ₱6.7 bilyon idi 2022. Kukua ni Ramon Ang ti Petron, makinkua met laeng iti San Miguel Corporation, Eagle Cement ken dadduma pay a dadakkel a kompanya.

Kabayatan na, timmako ti Shell Pilipinas, subsidyaryo ti Royal Dutch Shell ti The Netherlands, ti ₱2.1 bilyon iti umuna a siyam a bulan ti 2023.

Agpada a tengngel ti Meralco ken Maynilad ti Metro Pacific Investments Corporation (MPIC), a patpatarayen ni Manuel Pangilinan. Aglaplapusan a ₱37 bilyon ti makalkular a pastrek ti Meralco idi 2023, 36.34% a nangatngato iti siguden a gahigante a pastrek a ₱27.1 bilyon idi 2022. Saan nga agpaudi, nairekord ti Maynilad ti 46% a panagngato ti pastrek wenno ₱6.8 bilyon iti umuna a siyam a bulan ti 2023. Ti MPIC ket nakapauneg iti First Pacific Company Limited a nakabase idiay Hong Kong ken kukua ti Indonesian a pamilya a Salim.

Kukua met Manila Water ni Enrique Razon Jr a timmako ti ₱7.26 bilyon a pastrek iti umuna a siyam a bulan idi napalabas a tawen. Nangatngato daytoy iti 61% iti pastrek na iti kapada a panawen idi 2022.

Da Ang, Pangilinan ken Razon ket karaman kadagiti kadadakkelan a burgesya komprador nga adda binilyon a kinabaknang. Iti listaan ti Forbes, dimmakel pay ti kinabaknang ni Razon iti $0.9 bilyon idi 2023 manipud $7.2 bilyon idi 2022 agturong $8.1 bilyon. Ngimmato met laeng iti 40% ti kinabaknang ni Ang, ti maikatlo a kababaknangan a Pilipino kasaruno ni Razon. Manipud $3.4 bilyon idi 2022, dimmanonen iti $8.1 bilyon ti kinabaknang ni Ang idi 2023. Kabayatan na, makalkalular nga adda iti $105 milyon ti balor ti daulo nga opisyal ti MPIC a ni Pangilinan.