Asud-asod nga lampos ang ginbatyag sang pumuluyong Pilipino sa wala-pugong nga pagsaka sang mga presyo sang lana kag LPG, amo man sang mga sukot sa tubig kag kuryente pagsulod sang 2024. Samtang ilabi nga pasakit ang tuga sini sa masa, ilabi nga pagdako naman sang ginansya ang dala sini sa mga dugay na nga busog nga mga pribado nga kumpanya nga ginhimo nga negosyo ang mga pampubliko nga serbisyo kag utilidad.

Sa sulod sang lima ka sundanay nga semana, lima ka beses man nga ginpasaka sang mga kumpanya sang lana ang presyo sang diesel kag gasolina. Sadtong Enero 30, ginpasakaan man sang mga kumpanya ang presyo sang LPG sang tubtob ₱0.95 kada kilo ukon tubtob sa ₱10.45 kada tangke.

Hulag-kartel ang dululungan kag unipormado nga pagsaka sang mga presyo sang Petron, Shell Pilipinas, Caltex Philippines, Total Philippines, Filpride Resources Inc/Mobility Group, Petro Gazz, Seaoil, City Oil, Jetti Petroleum Inc, Unioil, PTT Philippines Corporation, Flying V, Eastern Petroleum kag Clean Fuel. Kabaliskaran ini sa ginapadayaw sadto sang ginpasar nga laye ang deregulasyon (1997) nga makaangkon sang “kumpetisyon” kung magadamo ang mga “players” nga magapanubo kuno sang presyo sang lana.

Sandig sa datus sang Department of Energy, nagalab-ot sa ₱5.15/litro kag ₱4.40/litro ang neto nga ginsaka sang gasolina kag diesel sadtong Enero 30. Dugang ini sa neto nga ginsaka nga ₱12.60/litro sa presyo sang gasolina kag ₱5.65 sa diesel sa 2023. Samtang, nagsaka ang kerosin sang ₱1.24/litro sadtong 2023.

Magapadayon ang pagsaka sang presyo sang lana sa Pebrero, tuga kuno sang kinagamo sa Red Sea kag pagpamomba sa mga oil refinery sa Russia, nga pareho ginagamit nga rason para pasakaon ang pangkalibutanon nga presyo sang krudo.

Samtang, sadto pang 2023 gintugutan sang rehimen Marcos ng Meralco nga magpataas sang sukot sini sa kuryente sang ₱0.0846 kada kilkowatt-hour (kWh) pagsulod sang Enero. Sa minimum nga konsumo nga 200 kWh, madugangan ang balayran sang isa ka balay sang ₱17 kada bulan.

Amo man, gintugutan sang rehimen ang pagpasaka sang sukot sang duha ka pribado nga kumpanya sa tubig sa Metro Manila. Gintugutan ang Manila Water nga magpasaka sang sukot sang ₱6.41 kada kubiko metro padulong sa ₱42.26 halin ₱35.85 sa 2023. Samtang, ginpasaka sang Maynilad Water Services Inc ang sukot sini sang ₱7.87 kada kubiko metro halin ₱39.70 sa 2023 padulong ₱47.57.

Nagakabusog nga dumuluong kapitalista kag lokal nga burgesya

Kadungan sang nagasinaka nga presyo ang nagasinaka man nga kita sang pribado nga mga kumpanya kag personal nga manggad sang pinakadalagko nga kumprador nga nagapanag-iya sa mga ini.

Ginatantya nga nagkandos ang Petron, ang pinakadako nga tigsuplay sang lana sa pungsod, sang ₱12 bilyon para sa bilog nga 2023. Doble ini sa neto nga kita sang kumpanya nga ₱6.7 bilyon sadtong 2022. Ginapanag-iyahan ang Petron ni Ramon Ang, nga tag-iya man sang San Miguel Corporation, Eagle Cement kag iban pa nga dalagko nga kumpanya.

Samtang, nagkandos ang Shell Pilipinas, subsidaryo sang Royal Dutch Shell sang The Netherlands, sang ₱2.1 bilyon sa una nga siyam ka bulan sang 2023.

Pareho nga uyat ang Meralco kag Maynilad sang Metro Pacific Investments Corporation (MPIC), nga ginapadalagan ni Manuel Pangilinan. Nagalagting nga ₱37 bilyon ang ginatantya nga ginganar sang Meralco sa 2023, 36.34% nga mas mataas sa daan nga dambuhala nga ginganar nga ₱27.1 bilyon sadtong 2022. Indi magpa-ulihi, naglista ang Maynilad sang 46% nga pagtaas sang kita ukon ₱6.8 bilyon sa una nga siyam ka bulan sang 2023. Ang MPIC ang napaidalom sa First Pacific Company Limited nga nakabase sa Hong Kong kag ginapanag-iyahan sang Indonesian nga pamilya Salim.

Ginapanag-iyahan naman ang Manila Water ni Enrique Razon Jr nga nagkandos sang ₱7.26 bilyon nga kita sa una nga siyam ka bulan sadtong nagligad nga tuig. Mas mataas ini sang 61% sa ginganar sini sa pareho nga panahon sadtong 2022.

Sila ni Ang, Pangilinan kag Razon ang kabahin sa pinakadalagko nga burgesya kumprador nga may binilyon ka manggad. Sa listahan sang Forbes, nagdako pa ang manggad ni Razon sang $0.9 bilyon sadtong 2023 halin $7.2 bilyon sa 2022 padulong $8.1 bilyon. Nagtaas man ang manggad ni Ang, ang ikatatlo nga pinakamanggaranon nga Pilipino kasunod ni Razon, sang 40%. Halin $3.4 bilyon sadtong 2022, naglab-ot na sa $8.1 bilyon ang manggad ni Ang sadtong 2023. Samtang, ginatantya nga yara sa $105 milyon ang kantidad sang pamuno nga upisyal sang MPIC nga si Pangilinan.