Alang kanamo, anak, daku ang kalainan ninyo sa armi (AFP). Lahi ra gyud kung naa mo kay nagahunong sa dautang gawi (ang mga sundalo),” saysay ni Tatang Rebo, usa ka mag-uuma, samtang nagtunol og kape sa mga Pulang manggugubat nga miabot sa iyang payag. Bag-o lang nakaabot niadtong tungura ang mga kauban sa lugar ug malipayon silang gisugat sa mga residente. Sama sa daghang lugar, ginaila silang mga “anak sa katawhan” sa mga mag-uuma.

“Walay disiplina ang mga sundalo. Sila pa ang pasiugda sa dautang gawi,” sumbong ni Tatang. Gisaysay niya ang dautang kasinatian sa kamot sa mga tropa sa 77th IB dihang naglunsad kini og Retooled Community Support Program (RCSP) sa ilang baryo sa Baggao, Cagayan. “Tiaw mo na, pagkaabot gyud nila dinhi sa balay, manok dayon ang ilang gipangita!”

Hungihong pa gihapon sa baryo ang pagsinumbagay sa mga hubog nga “soldado” niadtong semana human sa eleksyon. “Uhaw kaayo sila sa bino gikan sa pipila ka oras lamang nga pagpatuman sa liquor ban. Wala pa gani nila nabutang ang ilang pak, nangita na sila og pulutan, dungan sa pagpapalit og gin!” saysay pa ni Tatang.

“Maayo unta kung mitabang silang magsanggi og mais aron may pangtagay sila. Apan wala gyud! Hinunua, maghuboghubog ug magpabadlong lang sa baryo ang ilang kahibaw-an,” saysay usab ni ading (kuya) Makar nga uban sa misugat sa mga kauban. Dili lamang mga manok ug pato nga gialimahan sa mga residente ang gipang-ihaw sa mga sundalo, giihaw bisan ang pipila ka iro.

“Nangahadlok mi, anak, tungod sa ilang mga ginahimo. Bisan udtong daku, hubog sila. Unsaon na lang kung dili lang sinumbagay ang kasangputan nila? Unsaon na lang kung magpinusilay sila? Unsay mahitabo namo, ilabina nga daghang mga bata?” matud usab ni Nanang Clarita. Dili mapugngan sa mga residente ang ilang kabalaka ilabina nga taas ang rekord sa 77th IB sa pag-unay tungod sa kahubog. Sama na lang niadtong 2021 dihang magpinusilay ang duha ka hubog nga sundalo sa mismomg hedkwarters sa batalyon sa Piggatan, Alcala.

Gawas sa pagkapalahubog, notoryus sa pagsugal-sugal ang 77th IB. Perwisyo sa mga residente ang kasaba sa panahong nagasugal sila. Wala usab silay hunong sa pagpangawat og pagkaon sa mga mag-uuma. Ginaguba nila ang gamit ug gagmayng payag sa mga mag-uuma sa umahan. Wala silay labot kung madaut nila ang mga maisan, humayan ug uban pang umahan sa ilang mga operasyon.

Dautan usab ang rekord nila sa pakigsadurot sa kababayen-an. Adunay kasinatian ang mga magtutudlo sa usa ka eskwelahan sa parehong lungsod nga pugos nga gisulod sa mga sundalo ang balay nga gisak-an nila sa tunga-tunga sa gabii. Kaylap usab ang “pagpanguyab” nila sa mga dalagita o menor de edad. Ginahimo nila kining mga “text mate” ug regular nga ginapareport mahitungod sa lihok sa BHB sa lugar.

Kapin usa ka tuig nga nagpondo sa barangay hall, ug usahay sa eskwelahan, ang mga tropa sa 77IB sa takuban sa RCSP. Kanunay nilang ginayawyaw nga sila ang “magduul ug maghatod sa mga programa sa gubyerno” sa kabanikanhan ug mga suuk nga lugar. Apan milabay ang panahon, wala ni mumho ang nahatag niini sa komunidad.

Gani, gisumhan na ang mga residente sa pagpatawag kanila sa mga “tigum-tigum” sa militar. Adunay mga higayon nga ginapatapok sila sa mga sundalo para sa pagpanghatag kuno og “relief goods” apan sa kakurat sa mga residente, “peace rally” diay ang ilang gitambungan. Kalit na lamang silang gipagunit og mga plakard, gipasinggit ug gipasunog sa bandera samtang ginapiktyuran. “Nakita na lang nako sa Facebook, anak, nga usa na kuno ko ka surenderi!” paambit ni Tatang.

“Busa, maayo nga masampolan sila, kauban!” suko nga gipadayag ni Makar. “Bisan ako na ang mag-gayd padulong sa pwedeng ambusan. Aduna silay ginapwestuhan sa taas. Didto sila naga-Facebook kay didto lang naay signal. Mas maayo didto na nato sila kumanduhon kay walay sibilyan nga maangin. Layo pa sa kabalayan. Siguradong shoot sila sa bangag.”

Uyon bisan si Tatang ug Nanang sa suhestyon.

____
Gikan sa Baringkuas, rebolusyonaryong pangmasang mantalaan sa Cagayan Valley.