Amado Guerrero
July 30, 1970
III. Pyudalismo
1. Ang Kahulugan ng Pyudalismo
Pagdating sa yugto ng imperyalismo, ang kapitalismo, bilang isang
istorikong pehomenon sa mundo, ay naghihingalo, parasitiko at bulok na.
Hindi nag-eeksport ang imperyalismong EU ng sobrang kapital sa mga
kolonya at malakolonya para itaas ang ekonomya ng mga ito sa antas ng
kaunlarang kapitalista kundi para lamang magkamal ng sobra-sobrang
ganansya sa pagsasamantala sa murang lokal na lakas-paggawa at sa
paghakot ng murang hilaw na materyales. Limitado ang pagtatayo ng mga
empresa ng EU na nagpoproseso ng hilaw na materyales sa lugar mismo na
pinagkukunan nito. Ang lawak at kalidad ng monopolyong kapital na EU na
ipinapasok sa ekonomya ng Pilipinas mula nang mag-umpisa ang siglong
1900 ay naging dahilang ng pagkakapailalim ng katutubong pyudalismo sa
imperyalismong EU. Likas sa imperyalismong EU na maging dahilan ng
tagibang at pasumpung-sumpong na pag-unlad, magmantini ng ilang syudad
na pinaghaharian ng uring komprador, at magpanatili ng malawak na
kanayunang pinaghaharian ng uring panginoong maylupa.
Nananatili pa rin ang pyudalismo sa Pilipinas kahit may
ipinasok nang bahagyang kapitalistang pag-unlad ang imperyalismong EU.
Inalagaan ng monopolyong kapital ng EU ang binhi ng kapitalismong nasa
sinapupunan ng katutubong pyudalismo, pero hinahadlangang ding umunlad
nang ganap sa pambansang kapitalismo ang binhing ito. Sa pagsusuri
lamang sa kasaysayan maiintindihan kung bakit nananatili ang pyudalismo
at limitado ang pag-unlad ng kapitalismo.
Ang pyudalismo ay isang paraan ng produksyon na ang
pangunahing pwersa sa produksyon ay ang mga magsasaka at ang lupang
binubungkal nila, at ang mga saligang katangian ng relasyon sa
produksyon ay ang pang-aapi at pagsasamantala ng uring panginoong
maylupa sa uring magsasaka. Ang pinakakagyat na manipestasyon ng
pyudalismo ay ang pagmamay-ari ng iilang panginoong maylupa ng
malalawak na sakahang hindi sila mismo ang bumubungkal, kundi
ipinapabungkal nila sa maraming kasama. Ang esensya ng relasyong pyudal
ng palamuning uring panginoong maylupa at produktibong uring magsasaka
ay nasa pagkikil ng uring panginoong maylupa sa uring magsasaka ng
napakataas na upa sa lupa, sa porma ng pera o produkto. Ang ganitong
saligang relasyon ang dahilan ng paghihirap ng mga magsasakang kasama,
dahil ang kadalasa'y kulang pa. Bukod dito'y biktima rin sila ng mga
pyudal na pamamalakad tulad ng usura, sapilitang pang-aalila at iba
pang porma ng tributo. Kontento na sa atrasadong paraan ng agrikultura
ang lumang uring panginoong maylupa na sa sariling luho't pagpapasarap
ginagamit ang upa sa lupa, dahil sobra pa para sa sariling
pangangailangan ang nakukuha nila sa pagbabanat lamang ng buto ng
maraming kasama, na gumagamit ng simpleng mga kagamitang pansaka. Sa
kabilang banda, ang kasama na sa takdang pwesto lamang nakakapagsaka ay
lalong naghihirap dahil sa mababang antas ng teknolohiya.
Hindi mga kolonyalistang Espanyol ang unang naglatag ng
pundasyon ng pyudalismo sa Pilipinas. Nauna sa mga kongkistador na
Espanyol nang di kukulangin sa isang siglo ang mga sultanato sa
Mindanao, laluna ng Sulu at Magindanaw. Sila ang unang nagpairal sa
pyudal na paraan ng produksyong lumilikha ng surplus na agrikultura
para suportahan ang marami-rami ring myembro ng maylupang nobilidad,
mga mandirigma, mga guro ng relihiyon at mga mangangalakal. Ang
pagyabong ng pyudalismo sa ilalim ng relihiyong Islam ay pinabilis ng
masiglang kalakalang nakasentro sa Sulu. Nang magtagal, lalo pang
nakonsolida ang lipunang pyudal sa determinadong paglaban nito sa
kolonyalistang Espanyol. Kinakatawan ng mga sultanato ng Mindano ang
isang porma ng organisasyong panlipunan na mas mataas kaysa umiiral sa
iba pang parte ng kapuluan, kaya mas epektibo nilang nalabanan ang mga
kolonyalistang Espanyol na hindi naman kumakatawan sa anumang mas
mataas na porma ng organisasyong panlipunan at madaling naituring na
dayuhang kaaway dahil matagal na noong naglalabanan ang Islam at
Kristiyanismo.
Gayunman, ang kolonyalismong Espanyol ang nagpatatag sa
pyudalismo sa pinakamalawak na saklaw sa kapuluan. Sa administrasyon
nito, lubusang pinaunlad ang pyudal na paraan ng produksyon. Sa mahigit
tatlong daang (300) taong paghahari ng mga kolonyal na awtoridad,
gumawa sila ng dalawang pangunahing hakbang para palakasin ang
pyudalismo sa Pilipinas. Una ang pagkakaloob ng mga engkomyenda bilang
premyong kapalit ng serbisyo o katapatan sa hari ng Espanya, at ikalawa
ang sapilitang pagpapatanim ng ilang produktong pang-eksport mula noong
huling parte ng siglong 1700.
Ang enkomyenda ay ibinibigay ng hari sa mga ordeng relihiyoso,
mga institusyon sa kawanggawa at mga indibidwal. Malawak ang sakop nito
at ilang baranggay ang binubuklod sa iisang yunit ng ekonomya at
administrasyon. Ang mga pinuno ng baranggay ay ginawang pangunahing
tuta sa bawat lokalidad, bilang kolektor ng tributo, tagapagpatupad ng
sapilitang pagpapatrabaho at prinsipal na deboto ng dayuhang relihiyon.
Ang esensyal na layunin ng enkomyenda ay padaliin nga ang pangungulekta
ng tributong pera o kalakal na pang-agrikultura, ang sapilitang
pagpapatrabaho at ang indoktrinasyon ng mamamayan sa pyudal na
ideolohiya ng Katolisismong Romano. Ginamit ng mga kolonyalista ang
Kristiyanismo nang sa gayo'y maging masunurin at parang alila ang mga
tao.
Lumilikha ng surplus sa produksyong pang-agrikultura pero para
lamang suportahan at pakainin ang mga Espanyol na administrador, pari
at sundalo at ang katutubong nobilidad. Naniningil ng tributo para
suportahan ang mga naghaharing dayuhan, laluna para pakainin sila at
buhayin sa luho. Sapilitang pinagtatrabaho ang mga tao para mapalawak
ang mga sakahan, maitayo ang mga gusali ng gobyerno at simbahan, at
mapahusay ang komunikasyon ng mga baryo at ng kabayanang tinitirhan ng
kura.
Sa loob ng enkomyenda, ang mga batas ng Espanya tungkol sa
pribadong pagmamay-ari ng lupa ay basta na lamang inumpisahang ipatupad
ng mga kleriko at sibil na enkomendero. Binuwag ang komunalismo sa mga
lugar na kolonisadong-kolonisado. Ang Espanyol na enkomendero.
Pinayagan din ang katutubong nobilidad na mang-agaw ng lupang
pang-agrikultura at kasabay nito'y hinikayat sila na direktang magbigay
ng lupa sa Simbahang Katoliko. Kapag tumututol ang mamamayan, buong
lupit na kinakamkam ng mga kolonyalista ang lupa nila sa pamamagitan ng
armadong pwersa. Itinuturing na pag-aari ng hari ng Espanya ang lahat
ng lupang nasasakop na basta na lamang madidisposisyonan ng mga
awtoridad na kolonyal. Sistematikong ginagamit ang sapilitang
pagpapatrabaho para magbukas ng bagong lupain, o kung ang mga tao ay
kusa namang nagbubukas ng bagong lupang sakahan para sa sariling
pangangailangan, sinasabihan na lamang sila na ang lupa ay hindi sa
kanila kundi sa hari o kung sinong enkomendero na nagkatitulo roon.
Nang sa katagala'y itaguyod ng mga prayle ang pagbubuwag sa
sistemang enkomyenda, hindi ang pagpawi sa pang-aabusong pyudal ang
talagang gusto nila. Ang pangunahing intensyon nila ay hingin na
ipatupad nang mas mahigpit ang mga batas ng Espanya sa loob ng mas
maayos na sistema ng administrasyon para hindi na masyadong madalas
magbanggaan ang mga panginoong maylupang kleriko at sibil sa
pangangamkam nila ng lupa. Ang puna ng mga prayle sa sistemang
enkomyenda ay humantong lamang sa paglikha ng mga probinsya sa sentral
na pangangasiwa ng Maynila. Malalim na ang ugat ng sistemang
enkomyenda. Nakapangamkam na ng malalawak na lupain ang mga ordeng
relihiyoso.
Dalawa ang pinagpilian ng sibil na mga Espanyol na
enkomendero. Lumalagi sa kapuluan ang ilan para maglahi ng sunud-sunod
na henerasyon ng mga insulares at mestiso. Ipinagpabili naman
ng iba ang lahat ng kanilang ari-arian sa mga komersyante at ibang
panginoong maylupa, at nag-uwi sila ng ginto sa Espanya at nanatiling peninsulares
o taga-Espanya. Sa loob ng uring panginoong maylupa, may sariling saray
ang mga katutubong panginoong maylupa. Naging panginoong maylupa ang
ilan sa kanila, pero napinsala naman ang kapwa nila indiyong nawalan ng
ari-arian dahil lantaran palang kinamkaman ng lupa, o nabangkrap dahil
sa mga ligal na proseso ng pyudalismo. Nagsipag-asawa naman ng mga
katutubong babae ang mga komersyanteng Tsino na ang pinili ay mamalagi
sa Pilipinas para lumahok sa kalakalan ng mga kabayanan at baryo.
Ginawa nila ito para ligal na maibili ng lupa ang perang kinikita nila
sa pakikipagkalakalan at pagpapautang. Ito ang paliwanang kung bakit
tunog-Tsino ang apelyido ng maraming panginoong maylupa, bukod sa
tunog-Espanyol.
2. Ang Sistemang Asyenda
Nagdesisyon ang mga kolonyalistang Espanyol na patindihin ang
pyudal na pagsasamantala sa mamamayan nang papalubog na ang kalakalang
galyon noong huling parte ng siglong 1700. Ang kalakalang galyon ang
prinsipal na pinagkakakitaan noong ng sentral na administrasyon sa
Maynila. Habang paliit nang paliit ang kita rito dahil sa mga
pangyayari sa mundo na pangunahi'y resulta ng tulak ng kapitalismo,
bumaling ang kolonyal na mga awtoridad sa malawakang pagtatanim ng
komersyal na produktong pang-eksport. Isinagawa ang mga "reporma sa
ekonomya" para makasapat daw ang Pilipinas sa sarili, ibig sabihi'y
para mabigyan ng ibang pagkakakitaan ang mga kolonyalista.
Ang Samahang Pang-ekonomya ng mga Kaibigan ng Bayan (Sociedad
Economica de los Amigos de Pais) ay itinatag ng Espanyol na
gobernador-heneral noong 1781 para pasiglahin ang pagtatanim ng ilang
komersyal na produktong pang-eksport. Pagkatapos ay binigyan ng
prangkisya ng Kumpanya ng Kaharian sa Pilipinas (Compania Real de
Filipinas) para monopolisahin ang kalakalan sa mga pananim na ito.
Iniutos ang pagtatanim ng tabako, indigo, tubo, abaka at iba pa.
Sinisikap ng Espanya na umangkop sa tulak ng kapitalismo, laluna ng
kapitalismong Britaniko at Pranses, noong huling parte ng siglong 1700
at unang parte ng siglong 1800. Bago pa man pormal na buksan ang pwerto
ng Maynila sa mga barkong hindi Espanyol, nag-umpisa nang dumaong sa
Maynila ang mga ito noong huling parte ng siglong 1700.
Ang malawakang pagtatanim ng mga komersyal na produkto ang
nagpasimula sa sistemang asyendang umiiral pa rin ngayon. Ang naging
resulta nito ay ang mas masahol pang pagsasamantala sa sambayanang
Pilipino. Nagdikta ang kolonyal na gobyerno ng mapangamkam na presyo
para sa mga komersyal na pananim. Isa pa, ang mga nagtatanim ng mga
produktong ito ay nangangailangang kumuha ng makakain nilang bigas o
mais mula sa ibang lugar. Sa gayon, nagsimulang magkaroon ng
ispesyalisasyon sa agrikultura at inumpisahang guluhin ng produksyong
pangkalakal ang natural na ekonomya ng lipunang pyudal.
Habang ang pyudal na pagsasamantala sa mamamayan ay
pinatitindi ng mga kolonyalistang Espanyol, laluna ng mga prayle,
limampu't isang (51) di Espanyol na dayuhang istablisimyento sa
pagbabarko at komersyo ang naitayo sa Maynila noong kalagitnaan ng
siglong 1800. Labindalawa (12) sa mga ito ay istablisimyento ng mga
Amerikano at Europeong di Espanyol, na halos nagmonopolisa sa
kalakalang import-eksport. Pagkatapos ay nagbukas ng sangay ang mga ito
sa iba't ibang lugar sa kapuluan tulad ng Sual, Cebu, Zamboanga,
Legaspi at Tacloban, na nagbukas ng pwerto sa kalakalang panlabas.
Ang produksyon ng mga pananim na pang-eksport ay pinalakas ng
operasyon sa pinansya ng mga dayuhang istablisimyentong ito. Tumaas sa
sandaa't walong milyong piso (P108,000,000) noong 1870 ang buong halaga
ng eksport na produktong pang-agrikultura, mula limang daang libong
piso (P500,000) noong 1810. Lalo pang bumilis ang pagtaas na ito noong
sisiklab na ang reboluyong Pilipino ng 1896. Pinasigla ang pagtatanim
ng abaka at tubo, at ang mga ito ang naging prinsipal na eksport ng
Pilipinas. Noong kalagitnaan ng siglong 1800, tatlong libong (3,000)
pikul ang produksyon ng asukal; umabot ito sa dalawang milyong
(2,000,000) pikul pagkaraan ng apatnapung (40) taon. May ispesyal na
interes sa asukal ang mga asukarera ng EU (na kontrolado ng dambuhalang
American Sugar Refining Company), kaya noong 1885, sila na ang kumukuha
ng dalawang-katlo ng produktong ito o dalawang daa't apat na libo,
pitumpu't limang (204,075) metrikong tonelada. Noong 1898,
nakakapagyabang ang konsul na Amerikano sa Maynila na ang halaga ng
kalakal na pinangangasiwaan niya ay katumbas ng sa dalawampu't isang
(21) kakumpitensya nilang pinagsama-sama.
Sa pagbilis ng panlabas na kalakalan sa mga produktong
pang-agrikultura, bumilis din ang kalakalan sa loob ng bayan. Naging
mas makabuluhan ang paglitaw ng lokal na burgesyang komersyante sa
kalakalang panloob. Gayunman, nakita nila na ang kanilang oportunidad
na pang-ekonomya ay limitado sa paggamit ng ganansya nila para makabili
ng lupa, o sa pag-upa sa lupain ng mga prayle. Parte ng ganansya nila
ay napupunta sa pagpapaaral sa mas maraming istudyante sa unibersidad,
dito sa ibang bayan. Sa gayon, ang burgesyang komersyante ang
nagsilbing batayang panlipunan ng katutubong intelihensya.
Nang sa kasakiman ng mga imperyalista'y agawin ng Estados
Unidos ang Pilipinas, alam na alam niyon na kailangang mapanatili ang
pyudalismo para patuloy na makakuha ng hilaw na materyales tulad ng
asukal, abaka, niyog at iba pang produktong pang-agrikultura. Sa
paggamit ng EU ng kontrarebolusyonaryong dalawang taktika para lokohin
ang ilustradong liderato ng rebolusyong Pilipino, alam niyon ang
katangian ng mga panginoong maylupa at komersyante ng Kanang panig ng
nasabing liderato, at kumilos iyon para asimilahin ang sariling
interes. Ginamit ng EU ang nasabing taktika para maihiwalay ang
Kaliwang panig na kinakatawan ni Mabini, ang panig na sa ideolohiya'y
mas malapit sa rebolusyonaryong masang magsasaka at nagtataguyod sa
pagsasauli sa mamamayan ng mga lupang inagaw sa kanila ng kolonyal na
gobyernong Espanyol at ng mga prayle.
Sa gayon, hindi nag-atubili ang imperyalismong EU na
garantyahan, sa Tratado ng Paris ng 1898, ang mga karapatan sa
ari-arian ng uring panginoong maylupa na tinamasa nila sa ilalim ng
kolonyal na rehimeng Espanyol; isinauli kahit sa pinakadespotikong mga
kleriko't sibil na panginoong maylupang Espanyol ang mga lupaing
kinumpiska sa kanila ng rebolusyonaryong masa. Dahil sa pagpapatuloy ng
mga karapatang pyudal, nasigurado ng gobyernong kolonyal ng EU ang
suportang pampulitika ng mga nagtaksil sa rebolusyon at ang patuloy na
suplay ng hilaw na materyales para sa mga industriya ng EU. Ayon sa
Batas Payne-Aldrich ng 1909, libre sa taripa ang mga produkto ng
Pilipinas, karamiha'y pang-agrikultura, na ipinapasok sa Estados
Unidos. Noong 1910, nagtayo ang mga imperyalista ng EU ng isang
asukarera para ipakita kung anong tipo ng pamumuhunan ang pinakagusto
nilang gawin. Noong 1913, inalis ng Batas Underwood sa Taripa ang lahat
ng limitasyon sa kota sa mga produktong pang-agrikultura ng Pilipinas
na pang-eksport sa Estados Unidos. Lahat ng hakbang na ito ay nagkaroon
ng iisang epekto, ang itali ang Pilipinas sa ekonomyang kolonyal at
agraryo, na labis na umaasa sa iilang pananim na pang-eksport. Noong
unang tatlumpung (30) taon ng paghahari ng imperyalismong EU, ang
pang-agrikulturang produksyong pang-eksport ay pinalawak nang mas
mabilis pa kaysi dati. Noong 1932, mahigit nang siyamnapu't siyam na
porsyento(99%) ng pang-eksport na asukal ang napupunta sa Estados
Unidos.
Sa pagsakop ng imperyalismong EU sa Pilipinas, nalikha ang mga
kondisyong hindi gaanong malikha sa pamamagitan lamang ng komersyal na
pagpipinansya ng mga empresa ng EU sa eksport-import at sa pagbabarko
noong panahon ng kolonyal na paghaharing Espanyol. Pinatingkad ang
malapyudalismo sa kanayunan sa pamamagitan ng lalong pagpapasigla sa
kapitalistang pagsasaka, korporadong pag-aari ng lupain at komersyal na
pang-uusura. Nagtayo ng mga asukarera, pahagutan ng abaka at repinerya
ng niyog na korporasyon ang nagmamay-ari at batayan ng pagkakaorganisa
ng mga panginoong maylupa. Bukod sa mga hakbang na ito na direktang
isinagawa sa kanayunan, nagtambak dito ng mga yaring produkto ang
imperyalismong EU para matali ang ekonomya sa produksyon ng iilang
pananim na pang-eksport at sa pamilihan ng kalakal.
Walang saligang ipinagbago ang kasalukuyang sistema ng
ekonomya at ng produksyong pang-agrikultura na pinasigla ng
imperyalismong EU noong panahon ng direktang paghaharing kolonyal nito.
Noong 1957, mga dalawampung porsyento (20%) (isa't kalahating milyong
[1,500,000] ektarya) ng kabuuang lupang pang-agrikultura ang natatamnan
ng produktong pang-eksport. Mga walumpung porsyento (80%) (lima't
kalahating milyong [5,500,000] ektarya) ang lupang nakalaan sa mga
pananim na pagkain. Sa kabila ng kapansin-pansing pagtatangka noong
dekadang 1960 na palawakin ang pagtatanim ng mga produktong
pang-eksport, mga dalawampu't walong porsyento (28%) (dalawa't
kalahating milyong [2,500,000] ektarya) ng kabuuang lupang
pang-agrikultura ang natatamnan ng produktong pang-eksport noong 1980.
Mga pitumpu't dalawang porsyento (72%) (anim na milyon, apat na raang
libong [4,600,000] ektarya) ang lupang nakalaan sa mga pananim na
pagkain. Kitang-kita ang mga kapitalistang paraan ng pagsasamantala sa
mga lupang tinatamnan ng produktong pang-eksport at umiiral naman ang
mga pyudal na paraan ng pagsasamantala sa mga lupang tinatamnan ng
produktong makakain, pwera sa ilang lugar na inumpisahan na ng mga
panginoong maylupa ang mekanisasyon.
Hindi lahat ng maylupang magsasakang nababangkrap, at kasamang
napapatalsik sa mga lupang ginagawang kapitalistang sakahan, ay
nabibigyan ng trabaho bilang manggagawa sa industriya o regular na
manggagawang bukid. Kulang ang mga empresang itinayo ng mga monopolyo
ng EU at ng mga pambansang kapitalista para mabigyan silang lahat ng
trabaho. Dahil limitadong-limitado ang mga oportunidad sa industriya at
agrikultura, sobra ang kumpetisyon sa iilang trabahong industriyal, na
lalong nagpapababa sa sahod, at sobra rin ang pagsisiksikan sa lupa.
